Surya Grahan 2024 | સૂર્ય ગ્રહણ 2024 : વર્ષ 2024 નું પહેલું સૂર્યગ્રહણ 8 એપ્રિલ એટલે કે સોમવતી અમાવસ્યાએ થવા જઈ રહ્યું છે. આ ગ્રહણને ખૂબ જ ખાસ માનવામાં આવે છે કારણ કે, તે સંપૂર્ણ સૂર્યગ્રહણ હશે અને તેનો સમયગાળો લગભગ 5 કલાક અને 10 મિનિટનો રહેશે. આ સૂર્યગ્રહણ કેનેડા, અમેરિકા, ગ્રીનલેન્ડ, નોર્વે, નેધરલેન્ડ, ડોમિનિકા, પનામા, સેન્ટ માર્ટિન, સ્પેન જેવા દેશોમાં દેખાશે. આવું સૂર્યગ્રહણ કોઈ પણ દેશ માટે દુર્લભ ઘટના છે. રોયલ મ્યુઝિયમ ગ્રીનવિચ અનુસાર, એકવાર સંપૂર્ણ સૂર્યગ્રહણ પૃથ્વી પર ગમે ત્યાં થાય છે, ફરી તે ભાગમાં આગામી સૂર્યગ્રહણ થવા માટે લગભગ 400 વર્ષ લાગે છે.
સૂર્યગ્રહણ ત્યારે થાય છે જ્યારે ચંદ્ર તેના માર્ગને અનુસરતી વખતે પોતાને સૂર્ય અને પૃથ્વી સાથે ગોઠવે છે. આ સમય દરમિયાન, ચંદ્ર સૂર્યને આવરી લે છે અને થોડા સમય માટે સૂર્યપ્રકાશ પૃથ્વી સુધી પહોંચવાનું બંધ કરે છે. આ કારણે દિવસ દરમિયાન પૃથ્વી પર અંધારપટ છવાયેલો રહે છે. તે સૂર્યોદય અને સૂર્યાસ્ત જેવી ઘટના છે. જ્યારે ચંદ્ર પૃથ્વીની નજીક હોય ત્યારે સંપૂર્ણ સૂર્યગ્રહણ થાય છે, જેનાથી તે કદમાં મોટો દેખાય છે અને સમગ્ર સૌર ડિસ્કને આવરી લે છે.
સૂર્યગ્રહણ કયા પ્રકારના હોય છે?
સૂર્યગ્રહણ ચાર પ્રકારનું હોય છે. જેમાં પૂર્ણ સૂર્ય ગ્રહણ, આંશિક સૂર્યગ્રહણ, વલયાકાર સૂર્ય ગ્રહણ અને હાઇબ્રિડ સૂર્ય ગ્રહણ સામેલ છે. સંપૂર્ણ સૂર્યગ્રહણ સૌથી પ્રભાવશાળી છે, જે સૂર્યને સંપૂર્ણપણે આવરી લે છે. સંપૂર્ણતા દરમિયાન જ્યાં તે થાય છે તે વિસ્તાર અંધકારમય બની જાય છે. આ સમય દરમિયાન સૂર્યનો કોરોના આકાશમાં દેખાય છે.
આંશિક સૂર્યગ્રહણ ત્યારે થાય છે જ્યારે ચંદ્ર સૂર્યના એક ભાગને આવરી લે છે. આ સમય દરમિયાન, પૃથ્વી પર આવતો સૂર્યપ્રકાશ અર્ધચંદ્રાકાર ટુકડામાં દેખાય છે. જો કે, તે સંપૂર્ણ સૂર્યગ્રહણ જેટલું નાટકીય નથી. પરંતુ તેમ છતાં આંશિક ગ્રહણ આકાશમાં એક રસપ્રદ ઝલક આપે છે અને તે મોટી સંખ્યામાં દર્શકોને દેખાય છે. બીજી તરફ જો વલયાકાર સૂર્યગ્રહણની વાત કરવામાં આવે તો, તેને રિંગ ઓફ ફાયર કહેવામાં આવે છે. આવું ત્યારે બને છે જ્યારે આકાશમાં સૂર્યથી નાનો ચંદ્ર દેખાય છે. આ કારણે તે સૂર્યને પૂરી રીતે ઢાંકતો નથી અને આકાશમાં એક રિંગ દેખાય છે.
કેટલીકવાર ગ્રહણ તેના માર્ગના કેટલાક ભાગોમાં ભરેલું હોય છે અને અન્ય ભાગોમાં વલયાકાર અથવા આંશિક હશે. પરંતુ પૃથ્વીની આસપાસ ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષાની સપાટી સૂર્યની આસપાસ પૃથ્વીની ભ્રમણકક્ષાના સંદર્ભમાં લગભગ પાંચ ડિગ્રી નમેલી છે. આ કારણે ચંદ્રનો પડછાયો ઘણી વખત પૃથ્વીની ઉપર કે નીચેથી પસાર થાય છે. સૂર્યગ્રહણનો આ સૌથી ઓછો વારંવાર આવતો પ્રકાર છે.
કેટલી વાર થાય છે સૂર્યગ્રહણ?
સૂર્યગ્રહણ માત્ર અમાવાસ્યા દરમિયાન જ જોવા મળે છે, જ્યારે ચંદ્ર અને સૂર્ય પૃથ્વીની એક જ બાજુએ હોય છે. એક અમાવાસ્યા લગભગ લગભગ 29.5 દિવસમાં આવે છે કારણ કે ચંદ્રને પૃથ્વીની પરિક્રમા કરવામાં સમાન સમય લાગે છે. જો કે આનો અર્થ એ નથી કે દર મહિને સૂર્યગ્રહણ થાય છે. આવું વર્ષમાં માત્ર બેથી પાંચ વખત જ થાય છે.
ચંદ્ર પૃથ્વીની સાપેક્ષમાં લગભગ પાંચ અંશ નમેલો છે. મોટાભાગે જ્યારે ચંદ્ર સૂર્ય અને પૃથ્વીની વચ્ચે હોય છે, ત્યારે તેનો પડછાયો કાં તો એટલો ઊંચો હોય છે અથવા તો પૃથ્વી પર પડવા માટે ખૂબ જ નીચો હોય છે. જો તમે સૂર્યની આસપાસ પૃથ્વીની ભ્રમણકક્ષાને એક ડિસ્ક તરીકે અને બીજી ડિસ્ક તરીકે પૃથ્વીની આસપાસ ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષાની કલ્પના કરો છો. આ બંને ડિસ્ક વચ્ચે લગભગ પાંચ ડિગ્રીનો ખૂણો હોય છે. આ બંને ડિસ્ક પણ એકબીજાને છેદે છે. આ બંને બિંદુઓ ચંદ્રની કક્ષામાં છે. પેન્સિલ્વેનિયા સ્ટેટ યુનિવર્સિટીના એક અહેવાલ અનુસાર, આને નોડ્સ કહેવામાં આવે છે અને આ બે બિંદુઓને જોડતી રેખાને નોડ્સની લાઇન કહેવામાં આવે છે. જ્યારે પણ અમાવાસ્યા આમાંના કોઈપણ નોડ્સને પાર કરે છે ત્યારે સૂર્યગ્રહણ થાય છે.
આ પણ વાંચો – Surya Grahan 2024: સૂર્ય ગ્રહણ ની દરેક ક્ષણને કેદ કરવા NASA નો માસ્ટર પ્લાન, આકાશમાં 15000 ફૂટે ફરશે જેટ પ્લેન
પૂર્ણ સૂર્યગ્રહણ આટલું દુર્લભ કેમ છે?
દર વર્ષે બેથી પાંચ સૂર્યગ્રહણ થઈ શકે છે. પૂર્ણ ગ્રહણ દર 18 મહિનામાં લગભગ એકવાર થાય છે. અગાઉ જણાવ્યા મુજબ પૃથ્વી પર કોઈ ચોક્કસ સ્થળે 400 વર્ષમાં માત્ર એક જ વાર પૂર્ણ સૂર્યગ્રહણ થાય છે. સંપૂર્ણ સૂર્યગ્રહણ ત્યારે જ દેખાય છે, જ્યારે કોઈ પેનમ્બ્રલ પડછાયામાં ઉભું હોય. પેરાસોલ શેડ ખૂબ જ નાનો હોય છે. તે પૃથ્વીના માત્ર એક જ ભાગને આવરી લે છે. હકીકતમાં, છત્રછાયાનો આખો માર્ગ વિશ્વના માત્ર એક ટકા કરતા પણ ઓછા ભાગને આવરી લેશે. આ જ કારણ છે કે એક સમયે પૂર્ણ સૂર્યગ્રહણને ખૂબ ઓછા લોકો જોઈ શકશે. આ ઉપરાંત, વિશ્વનો લગભગ 70 ટકા ભાગ પાણી છે અને ભાગમાં જંગલો છે. તેથી જ જ્યારે પૂર્ણ સૂર્યગ્રહણ હોય ત્યારે તે ખૂબ જ દુર્લભ હોય છે અને ઘણા લોકો તેને જોઈ શકતા નથી.
(સ્ટોરી – સેતુ પ્રદીપ, ભાવાનુવાદ – કિરણ મહેતા)
