એશિયન અને આફ્રિકન દેશોમાં વેચાતા નેસ્લેના બેબી ફૂડમાં અલગથી ખાંડ ઉમેરાય છે: ખાંડ કેમ હાનિકારક છે?

આમાં સેરેલેકનો સમાવેશ થાય છે, જે વિશ્વની સૌથી મોટી શિશુ અનાજની બ્રાન્ડ છે, જેમાં ભારતીય બજારોમાં વેચવામાં આવતા ઉત્પાદનમાંપ્રતિ સેવા દીઠ લગભગ 3 ગ્રામ વધારે ખાંડ હોય છે. સામાન્ય રીતે શિશુઓ માટે ખાંડની ભલામણ કરવામાં આવતી નથી, જો કે ઘણા વિકાસશીલ દેશોમાં માર્ગદર્શિકા સ્પષ્ટપણે તેને પ્રતિબંધિત કરતી નથી.

પબ્લિક આઈ, સ્વિસ સંસ્થા કે જે તપાસ, જાહેર હિમાયત અને ઝુંબેશ ચલાવે છે, તેણે ઇન્ટરનેશનલ બેબી ફૂડ એક્શન નેટવર્ક (IBFAN) સાથે મળીને અહેવાલ પ્રકાશિત કર્યો. તે નેસ્લે ઉત્પાદનો પર બેલ્જિયન પ્રયોગશાળામાં હાથ ધરવામાં આવેલા પરીક્ષણો પર આધારિત હતું.

નેસ્લે ઈન્ડિયાના પ્રવક્તાએ ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસને જણાવ્યું હતું કે, છેલ્લાં પાંચ વર્ષોમાં, કંપનીએ “પ્રકારના આધારે અમારા શિશુ અનાજના પોર્ટફોલિયો (દૂધના અનાજ-આધારિત પૂરક ખોરાક)માં ઉમેરાયેલ ખાંડમાં 30 ટકાનો ઘટાડો કર્યો છે.” રિપોર્ટમાં નેસ્લે વિશે ખરેખર શું કહેવામાં આવ્યું છે અને શા માટે વધારે ખાંડ શિશુ માટે હાનિકારક છે? ચાલો સમજાવીએ.

નેસ્લે પર રિપોર્ટ શું કહે છે

રિપોર્ટ (‘નેસ્લે કેવી રીતે ઓછી આવક ધરાવતા દેશોમાં બાળકોને ખાંડનું વ્યસની બનાવી રહ્યું છે’) એ જે દેશમાં સેવા આપે છે તેના આધારે, વિવિધ પોષણના ધોરણોને નિયુક્ત કરવા માટે નેસ્લેને દોષિત ઠેરવ્યો હતો. તેણે ઉમેર્યું હતું કે નેસ્લેએ ઉત્પાદનોના પેકેજિંગ પર ખાંડની સામગ્રીનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો નથી.

“નેસ્લેની ફ્લેગશિપ બેબી-ફૂડ બ્રાન્ડ્સ, જે ઓછી અને મધ્યમ આવક ધરાવતા દેશોમાં નાના બાળકોની તંદુરસ્ત વૃદ્ધિ અને વિકાસમાં સહાયતા માટે પ્રમોટ કરવામાં આવે છે, તેમાં ખાંડનું ઉચ્ચ સ્તર હોય છે. સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડમાં, જ્યાં નેસ્લેનું મુખ્ય મથક છે, ત્યાં આવા ઉત્પાદનો ખાંડ ઉમેર્યા વિના વેચવામાં આવે છે.’

જો નેસ્લેના ઉત્પાદનો એટલા પૌષ્ટિક નથી, જેટલા માતા-પિતા માને છે, તો આ બાળકો માટે પણ જોખમો છે. પબ્લીક આઈ અનુસાર, હાલમાં, નેસ્લે બેબી-ફૂડ માર્કેટના 20 ટકા હિસ્સાને નિયંત્રિત કરે છે, જેનું મૂલ્ય લગભગ $70 બિલિયન છે, રિપોર્ટ કહે છે કે, તારણો “નેસ્લેના પાખંડ અને સ્વિસ ફૂડ જાયન્ટ દ્વારા જમાવવામાં આવેલી છેતરામણી માર્કેટિંગ વ્યૂહરચના”ને પ્રકાશિત કરે છે.

રિપોર્ટમાં જણાવ્યું હતું, ઉદાહરણ તરીકે, સ્વિટ્ઝર્લેન્ડમાં, નેસ્લે છ મહિનાના બાળકો માટે તેના બિસ્કિટ-સ્વાદવાળા અનાજને’ કોઈ ખાંડ ઉમેર્યા વગર’ના દાવા સાથે પ્રમોટ કરે છે, જ્યારે સેનેગલ અને દક્ષિણ આફ્રિકામાં, સમાન સ્વાદવાળા સેરેલેક અનાજમાં દરેક પીરસવામાં આવતા પેકેટમાં 6 ગ્રામ વધારે ઉમેરેલી ખાંડ હોય છે.”

એ જ રીતે, સેરેલેક, જે છ મહિનાના બાળકો માટે છે, તેમાં જર્મની અને યુનાઇટેડ કિંગડમમાં કોઈ ઉમેરાયેલ ખાંડ નથી, પરંતુ ઇથોપિયામાં સેવા આપતા પેકેટ દીઠ 5 ગ્રામ અને થાઇલેન્ડમાં 6 ગ્રામ કરતાં વધુ છે.

શા માટે બાળકો માચે વધારે ખાંડ હાનિકારક છે?

ખાંડ એક સરળ કાર્બોહાઇડ્રેટ છે. કેટલાક ખોરાકમાં કુદરતી રીતે ખાંડ હોય છે. અમેરિકન હાર્ટ એસોસિએશન (AHA) અનુસાર, તે “દૂધ (લેક્ટોઝ) અને ફળો (ફ્રુટોઝ) માં જોવા મળે છે.” કોઈપણ ઉત્પાદન જેમાં દૂધ (જેમ કે દહીં, દૂધ અથવા ક્રીમ) અથવા ફળ (તાજા, સૂકા) હોય છે તેમાં કેટલીક કુદરતી શર્કરા હોય છે.

કોઈ ખાદ્ય પદાર્થ તેની તૈયારી અથવા પ્રક્રિયા દરમિયાન તેમાં મફત ખાંડ અથવા ઉમેરેલી ખાંડ અલગથી ઉમેરવામાં આવે છે. AHA નું કહેવું છે કે, “આમાં સફેદ ખાંડ, બ્રાઉન સુગર અને મધ જેવી કુદરતી શર્કરા, તેમજ અન્ય રાસાયણિક રીતે બનાવેલ કેલરી મીઠાઈઓ (જેમ કે ઉચ્ચ ફ્રુક્ટોઝ કોર્ન સીરપ) નો સમાવેશ થઈ શકે છે.”

પબ્લિક આઈએ અહેવાલ આપ્યો છે કે, નેસ્લેના બેબી ફૂડ ઉત્પાદનોને ઉમેરવામાં આવેલી ખાંડ સાથે “(કેટલાક દેશો) ના રાષ્ટ્રીય કાયદા હેઠળ માન્ય છે, તે હકીકત હોવા છતાં આ વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થાના માર્ગદર્શિકાની વિરુદ્ધ છે.” 2015 માં, ડબ્લ્યુએચઓ માર્ગદર્શિકાએ ભલામણ કરી હતી કે, “પુખ્ત વયના અને બાળકો મુક્ત સાકર નું દૈનિક સેવન કુલ ઊર્જા વપરાશના 10% કરતા મર્યાદિત કરે છે.” તેમાં કહેવામાં આવે છે કે, 5% ટકાથી ઓછુ (દિવસ દીઠ આશરે 25 ગ્રામ પ્રતિ વ્યક્તિ) ખાંડનું સેવન કરવું સ્વાસ્થ્યપ્રદ રહેશે.

સ્વાસ્થ્યના કારણોસર ખાંડનું સેવન મર્યાદિત હોવું જોઈએ. અતિશય ખાંડનો વપરાશ વ્યક્તિના એકંદર આહારમાં એકંદર ઊર્જાના વપરાશમાં વધારો કરી શકે છે. આ પોષણની રીતે પર્યાપ્ત કેલરીવાળા ખોરાકના ભોગે આવી શકે છે, જે આખરે બિનઆરોગ્યપ્રદ આહાર તરફ દોરી જાય છે. જે પછી ડાયાબિટીસ, સ્થૂળતા અને કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગો જેવા બિન-સંચારી રોગોનું જોખમ વધારે છે.

રોડ્રિગો વિઆના, રોગચાળાના નિષ્ણાત અને બ્રાઝિલની ફેડરલ યુનિવર્સિટી ઓફ પરાઈબાના પોષણ વિભાગના પ્રોફેસર, પબ્લિક આઈને કહ્યું: “બાળકો અને નાના બાળકોને આપવામાં આવતા ખોરાકમાં ખાંડ ઉમેરવી જોઈએ નહીં કારણ કે તે બિનજરૂરી અને અત્યંત વ્યસનકારક રહે છે. બાળકો મીઠા સ્વાદથી ટેવાઈ જાય છે અને વધુ ખાંડયુક્ત ખોરાક જ શોધે છે, જે નકારાત્મક ચક્ર શરૂ કરે છે, જે પુખ્ત જીવનમાં પોષણ આધારિત વિકૃતિઓનું જોખમ વધારે છે. દાંતનો સડો પણ ખાંડના વધારે સંપર્ક સાથે જોડાયેલો છે.

ચિંતામાં વધારો એ છે કે, વધતી આવક અને મોટા પાયે તેમના ઉત્પાદનોનું ઉત્પાદન કરતી વિશાળ વૈશ્વિક ફૂડ બ્રાન્ડ્સના પ્રસારને કારણે ઓછી અને મધ્યમ આવક ધરાવતા દેશોમાં ખાંડનો વપરાશ વધી રહ્યો છે.

2017 WHO નો અહેવાલ (‘ઉત્પાદિત ખોરાકમાં ખાંડ ઘટાડવા માટે પ્રોત્સાહનો અને નિષેધ’) જણાવે છે કે, તથ્ય એ છે કે, “ખાંડ પ્રમાણમાં સસ્તી અને વિપુલ પ્રમાણમાં હોય છે, તેનો ઉપયોગ કરવા માટે કોઈ પ્રત્યક્ષ પ્રોત્સાહન નથી. ઉત્પાદકે તેનો ઉપયોગ ન કરવો જોઈએ.” ખાદ્યપદાર્થોમાં ખાંડ ઉમેરવાથી તે ઘણી વખત વધુ સ્વાદિષ્ટ બને છે, જેનો અર્થ છે કે ગ્રાહકો તેને વારંવાર પસંદ કરશે, જે સ્વાસ્થ્ય માટે હાનિકારક થશે.

ડિસેમ્બર 2023માં યુનિસેફ-સમર્થિત અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે, દક્ષિણપૂર્વ એશિયામાં નાના બાળકો માટે માર્કેટિંગ કરાયેલા 1,600 શિશુ અનાજ, નાસ્તા અને ખાવા માટે તૈયાર ભોજનમાંથી, લગભગ અડધા ઉત્પાદનો (44 ટકા) માં અલગથી ઉમેરવામાં આવેલી ખાંડ અને મીઠાઈઓ જોવા મળી છે.

આ પણ વાંચો – કેનેડા સરકારના બજેટમાં આ સ્કીમ પર શરૂ થઈ ચર્ચા, જસ્ટિન ટ્રુડો પર લાગ્યા મુસ્લિમ તુષ્ટિકરણના આરોપો

બેબી ફૂડ પરના 2019 WHO ના અભ્યાસમાં એ પણ જાણવા મળ્યું છે કે, ઘણા ઉત્પાદનોમાં “અન્યાયી રીતે ઉચ્ચ સ્તરની ખાંડ” હોય છે. પ્રોફેસર મેરી ફુટ્રેલે, રોયલ કોલેજ ઓફ પેડિયાટ્રીક્સના પોષણના વડા,એ જણાવ્યું હતું કે: “એ ઓળખવું અગત્યનું છે કે, બાળકોમાં મીઠા સ્વાદ માટે જન્મજાત પસંદગી હોય છે, પરંતુ મુખ્ય વસ્તુ તે પસંદગીને મજબૂત બનાવવુ સારી નથી અને તેમને વિવિધ સ્વાદો સાથે અવગત કરાવવા જોઈએ” ચાઈલ્ડ હેલ્થે બીબીસીને જણાવ્યું હતું.