Dr. Manmohan Singh Death News: દેશના પૂર્વ વડાપ્રધાન ડો.મનમોહન સિંહનું 26 ડિસેમ્બરની રાત્રે અવસાન થયું હતું. મનમોહન સિંહ 92 વર્ષના હતા. તેમના નિધન પર દેશમાં 7 દિવસનો રાષ્ટ્રીય શોક જાહેર કરવામાં આવ્યો છે. ડૉ.મનમોહન સિંહને એવા નેતા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે જેમણે વૈશ્વિકરણ અને ઉદારીકરણને પ્રોત્સાહન આપ્યું અને ભારતમાં આર્થિક સુધારાનો પાયો નાખ્યો.
જ્યારે ઓગસ્ટ 2023માં જ્યારે મારી મુલાકાત મનમોહન સિંહને સાથે થઈ હતી ત્યારે તેમણે કહ્યું કે તેઓ તેમના વડાપ્રધાન તરીકેના કાર્યકાળથી જરાય શરમાતા નથી. 2014 માં વડા પ્રધાન તરીકેના તેમના બીજા કાર્યકાળના અંતિમ દિવસોમાં, મનમોહન સિંહે કહ્યું હતું કે ઇતિહાસ તેમના માટે મીડિયા કરતાં વધુ દયાળુ હશે. આ તે સમય હતો જ્યારે મનમોહન સિંહ પર ‘નબળા વડાપ્રધાન’ હોવાનો આરોપ લગાવવામાં આવ્યો હતો અને કહેવામાં આવ્યું હતું કે 2004 થી 2014 સુધી સોનિયા ગાંધી સત્તાનું કેન્દ્ર હતા.
શાંત રહેવા માટે હુમલાઓનો સામનો કરવો પડ્યો
મનમોહન સિંહ આ વર્ષે એપ્રિલમાં સક્રિય રાજકારણમાંથી નિવૃત્ત થયા હતા. મનમોહન સિંહ 33 વર્ષ સુધી રાજ્યસભાના સાંસદ હતા. મનમોહન સિંહ એક વિદ્વાન, મૃદુભાષી નેતા તરીકે જાણીતા હતા અને તેમના મૌન માટે તેમના પર હુમલો કરવામાં આવ્યો હતો. તેમને ‘મૌની બાબા’ કહેવામાં આવતા હતા. નરેન્દ્ર મોદી ત્રીજી વખત વડા પ્રધાન બન્યા તે પહેલાં, તેઓ સતત બે ટર્મ પૂર્ણ કરનારા એકમાત્ર બિન-નેહરુ-ગાંધી વડા પ્રધાન હતા.
તેમના લાંબા રાજકીય પ્રવાસ દરમિયાન મનમોહન સિંહે માત્ર એક જ વાર લોકસભાની ચૂંટણી લડી હતી. 1999માં તેમને દક્ષિણ દિલ્હીથી કોંગ્રેસ દ્વારા ઉમેદવાર બનાવવામાં આવ્યા હતા પરંતુ તેઓ ચૂંટણી હારી ગયા હતા. તે સમયે એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે કોંગ્રેસના કેટલાક વરિષ્ઠ નેતાઓએ તેમને હરાવવાનું કામ કર્યું હતું જેથી તેઓ લોકપ્રિય ચૂંટાયેલા નેતાની છબી વિકસાવી ન શકે. આ પછી મનમોહન સિંહે ક્યારેય લોકસભા ચૂંટણી લડવાનો પ્રયાસ કર્યો નથી. 2004થી 2014 સુધીના વડાપ્રધાન તરીકેના તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન પણ તેમણે આવું કોઈ જોખમ લીધું ન હતું.
રાજ્યસભાના સભ્ય તરીકેના તેમના છેલ્લા કાર્યકાળમાં, મનમોહન સિંહ રાજસ્થાનમાંથી ચૂંટાયા હતા. યોગાનુયોગ છે કે સોનિયા ગાંધી પહેલીવાર અહીંથી રાજ્યસભાના સાંસદ બન્યા. અગાઉ મનમોહન સિંહ આસામમાંથી રાજ્યસભામાં ચૂંટાયા હતા. મંત્રણા દરમિયાન મનમોહન સિંહ જે બાબતને લઈને ખૂબ ચિંતિત હતા તે શાસક પક્ષ અને વિપક્ષ વચ્ચેના સંબંધોમાં બગાડ હતો. તેઓ કહેતા હતા કે આ લોકશાહી માટે સારું નથી.
દીવાના પ્રકાશમાં અભ્યાસ કર્યો, શિષ્યવૃત્તિથી આગળ વધ્યો
મનમોહન સિંહ ખૂબ જ સામાન્ય પરિવારમાંથી આવતા હતા. તેનો જન્મ પશ્ચિમ પંજાબ (હવે પાકિસ્તાનમાં)ના એક પછાત ગામમાં થયો હતો. એ ગામમાં શાળા, આરોગ્યની સુવિધા અને વીજળી નહોતી. મનમોહન સિંહ ઉર્દૂ માધ્યમની શાળામાં ભણતા હતા અને ત્યાં પહોંચવા માટે માઇલો ચાલીને જતા હતા. કેરોસીનના દીવાના પ્રકાશમાં તે રાત્રે અભ્યાસ કરતો હતો. મનમોહન સિંહે તેમની સફળતાનો શ્રેય તે સમયે ગરીબ વિદ્યાર્થીઓ માટે ઉપલબ્ધ ‘સિસ્ટમ ઑફ સ્કોલરશિપ’ને આપ્યો હતો.
સિંહ પીએમ બનતા પહેલા મહત્વના હોદ્દા પર હતા
દેશના મુખ્ય આર્થિક સલાહકાર હોવા ઉપરાંત, મનમોહન સિંહ ભારતીય રિઝર્વ બેંકના ગવર્નરથી માંડીને નાણા સચિવ અને યુજીસીના અધ્યક્ષ સુધીના મહત્વના હોદ્દા પર રહ્યા હતા. તેઓ આયોજન પંચના ઉપાધ્યક્ષ પદે પણ હતા તેઓ દેશની સંઘીય પ્રણાલી અને કેન્દ્ર અને રાજ્યો વચ્ચેના સંબંધોની ઊંડી સમજ ધરાવતા હતા.
1991માં પીવી નરસિમ્હા રાવે તેમને તેમની સરકારમાં નાણામંત્રી બનાવ્યા. તે ખૂબ જ મુશ્કેલ સમય હતો જ્યારે ભારત ડિફોલ્ટની આરે હતું. પછી નરસિમ્હા રાવે “લાયસન્સ ક્વોટા રાજ”માંથી બહાર નીકળવા અને મોટા સુધારાઓ લાવવાના સાહસિક નિર્ણયો લીધા. મનમોહન સિંહે આર્થિક સુધારા શરૂ કરવા અને અર્થતંત્રને સ્થિર કરવા માટે કામ કર્યું. તેમને આર્થિક ઉદારીકરણના ચેમ્પિયન પણ કહેવામાં આવ્યા હતા.
2004 ની સામાન્ય ચૂંટણીઓ પછી, એવી સ્થિતિ ઊભી થઈ કે મનમોહન સિંહ ભારતના વડા પ્રધાન બન્યા અને તેમને “આકસ્મિક વડા પ્રધાન” કહેવામાં આવ્યા. સોનિયા ગાંધી કોંગ્રેસ સંસદીય દળના નેતા તરીકે ચૂંટાયા હતા અને તેમણે વડાપ્રધાન પદ સ્વીકાર્યું ન હતું. પરંતુ તે સમયે સોનિયા ગાંધીને સત્તાનું વાસ્તવિક કેન્દ્ર માનવામાં આવતું હતું.
