ISRO SpaDeX Satellite Docking Successfull: ઈસરો એ અંતરિક્ષમાં ફરી ઇતિહાસ રચ્યો છે. ઇન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઇઝેશન (ઇસરો)એ સ્પાડેક્સ ઉપગ્રહની ડોકિંગ પ્રક્રિયા સફળતાપૂર્વક પૂર્ણ કરી છે. 7 જાન્યુઆરી અને 9 જાન્યુઆરીએ ટેકનિકલ સમસ્યાઓના કારણે ઇસરો સ્પાડેક્સ ઉપગ્રહની ડોકિંગ પ્રક્રિયા સમયસર પૂર્ણ કરી શક્યું ન હતું. આ ઉપગ્રહોને ઈસરોએ 30 ડિસેમ્બરના રોજ લોન્ચ કર્યા હતા.
ઈસરોએ 12 જાન્યુઆરીએ કહ્યું હતું કે બે સેટલાઇટને 15 મીટર અને 3 મીટરના અંતર સુધી લાવવાનું પરીક્ષણ સફળતાપૂર્વક પૂર્ણ થયું છે. ઇસરોએ અગાઉ જાહેર કાર્યક્રમમાં આ બંને ઉપગ્રહોનું ડોકિંગ યોજવાની જાહેરાત કરી હતી, પરંતુ આ મામલે સતત બે વખત સમસ્યા સર્જાઇ હતી.
ઇસરોના નવા પ્રમુખ વી નારાયણન
ભૂતકાળમાં ઇસરોમાં નેતૃત્વ પરિવર્તન થયું હતું અને તેના કારણે સ્પેડેક્સ (સ્પેસ ડોકિંગ એક્સરસાઇઝ) ડોકિંગ પ્રોગ્રામ સ્થગિત કરવો પડ્યો હતો. કેન્દ્ર સરકારે 7 જાન્યુઆરીએ વી નારાયણનને ઇસરોના નવા ડિરેક્ટર તરીકે નિયુક્ત કર્યા હતા અને તેમણે 14 જાન્યુઆરીએ ચાર્જ સંભાળ્યો હતો. સ્પેડેક્સ મિશન વાસ્તવમાં ટેકનોલોજીનું નિદર્શન છે, જે અંતર્ગત 30 ડિસેમ્બરના રોજ પીએસએલવી દ્વારા બે નાના સેટેલાઇટ ડોક કરવામાં આવનાર છે.
ઈસરો માટે ડોકિંગ કેમ જરૂરી છે?
ઈસરો માટે સેટેલાઇટ ડોકિંગ પ્રક્રિયા સફળતાપૂર્વક પાર પાડવી જરૂરી છે. ભારતનું પહેલું મિશન જેમાં ડોકિંગની જરૂર પડશે તે ચંદ્રયાન 4 હોઈ શકે છે. આ મિશન ચંદ્રમાથી પૃથ્વી પર સેમ્પલ લાવશે. આ મિશનનું રિએન્ટ્રી મોડ્યુલ પૃથ્વીના વાતાવરણમાં ગરમી સહન કરવા માટે બનાવવામાં આવશે. ટ્રાન્સફર મોડ્યુલ કે જે ચંદ્રમાંથી નમૂનાઓ લાવે છે તે પૃથ્વીના વાતાવરણમાં ફરીથી પ્રવેશ મોડ્યુલ સાથે ડોક કરશે.
અંતરિક્ષમાં ભારતીય સ્પેસ સ્ટેશન સ્થાપવા માટે ડોકિંગ પણ જરૂરી રહેશે. ઇસરોએ 30 ડિસેમ્બરના રોજ બે નાના ઉપગ્રહો – એસડીએક્સ01 (ચેઝર) અને એસડીએક્સ02 (લક્ષ્ય) લોન્ચ કર્યા હતા. તેમને 20 કિમીના અંતરે નીચી પૃથ્વી વર્તુળાકાર ભ્રમણકક્ષામાં મૂકવામાં આવે છે. દૂર મૂકવામાં આવે છે. આ પછી, તે ધીમે ધીમે એકબીજાની નજીક આવ્યું અને ડોકિંગ પ્રક્રિયા કરવામાં આવી.
ડોકિંગ શું છે અને મહત્વ જાણો
ડોકિંગ એટલે બે ઝડપથી ચાલતા અવકાશયાનને એક જ ભ્રમણકક્ષામાં લાવવાની પ્રક્રિયા છે, ત્યારબાદ ધીમે ધીમે તેમને નજીક લાવવામાં આવે છે અને છેવટે તેમને જોડવામાં આવે છે. આ ક્ષમતા મિશનને પૂર્ણ કરવા માટે જરૂરી છે જેમાં ભારે અવકાશયાનની જરૂર હોય છે. અવકાશયાન કે જે એક પણ પ્રક્ષેપણ યાનથી અવકાશમાં મોકલી શકાતું નથી.
