Deeptiman Tiwary , Liz Mathew : ભાજપના નેતૃત્વહેઠળની સરકાર વર્તમાન ટર્મમાં સમાન નાગરિક સંહિતા માટે દબાણ કરે તેવી શક્યતા ઓછી છે. આર્ટિકલ 370 નાબૂદ થયા પછી અને અયોધ્યામાં રામ મંદિરના નિર્માણ પછી યુસીસી ભાજપના વૈચારિક એજન્ડામાં છેલ્લું વચન છે. જોકે પાર્ટી રાજકીય પરિક્ષેપમાં આ મુદ્દાને જીવંત અને તાજો રાખશે, એમ સરકાર અને પક્ષના સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું. 28 મી જૂને ભોપાલમાં એક રેલીમાં પીએમ નરેન્દ્ર મોદીએ યુસીસી માટે પ્રથમ વખત જાહેરાત કર્યા પછી અપેક્ષાઓ ઉભી થઈ હતી કે ટૂંક સમયમાં કાયદો ઘડવામાં આવી શકે છે. પક્ષ તેમજ સરકારના ટોચના કાર્યકરોએ જણાવ્યું હતું કે એક કાયદા માટે વધુ ઊંડા સંશોધન અને વ્યાપક પરામર્શની જરૂર પડશે. તેથી તે 2024 ની લોકસભાની ચૂંટણી પહેલા અમલમાં આવે તેવી સંભાવના નથી.
આ મુદ્દાને જીવંત રાખવા માટે ભાજપના સંખ્યાબંધ નેતાઓએ યુસીસીની જરૂરિયાત અંગે નિવેદનો આપ્યા છે. શુક્રવારે, ઝારખંડથી ભાજપના લોકસભાના સાંસદ સુનિલ કુમાર સિંહ દ્વારા રજૂ કરવામાં આવેલા એક ખાનગી સભ્ય બિલ ‘સમગ્ર દેશમાં સમાન નાગરિક સંહિતા લાગુ કરવા માટે યોગ્ય કાયદો સૂચિબદ્ધ કરવામાં આવ્યું હતું. લોકસભામાં બીલ લેવાનું કામ થયું ન હતું.
ધ ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસના અગાઉ અહેવાલ મુજબ, સંઘ પરિવારનો અભિપ્રાય એવો રહ્યો છે કે રાજ્યો પોતાની રીતે યુસીસીનો અમલ કરી શકે છે અને કેન્દ્ર એક વ્યાપક કાયદા માટે કવાયત શરૂ કરે તે પહેલાં રાહ જોઈ શકે છે. સૂત્રએ જણાવ્યું હતું કે તે આગામી ટર્મમાં હાથ ધરી શકાય છે, પરંતુ પ્રાધાન્ય રાજ્યોમાં તેનો અમલ કરાવવાની છે.
સંખ્યાબંધ રાજ્ય ભાજપ સરકારો – ઉત્તરાખંડ, મધ્ય પ્રદેશ અને ગુજરાત એ યુસીસી લાવવાના પ્રયત્નો શરૂ કરી દીધા છે. ઉત્તર પ્રદેશ અને આસામમાં હજી સુધી કોઈ નોંધપાત્ર પગલું ભરવાનું બાકી છે.
સૂત્રએ જણાવ્યું હતું કે પાર્ટી એ જોવા માટે ઉત્સુક છે કે ઉત્તરાખંડમાં યુસીસી પર એક ખરડો રજૂ કરવામાં આવે કારણ કે રાજ્ય સરકાર દ્વારા નિયુક્ત નિષ્ણાત સમિતિ તેના અહેવાલના અંતિમ તબક્કામાં છે અને ટૂંક સમયમાં તેને સુપરત કરે તેવી અપેક્ષા છે. અમે જોઈશું કે તેને કેવી રીતે રોલ આઉટ કરવામાં આવે છે અને તેની અસર થાય છે. એક વખત ઉત્તરાખંડ તેનો અમલ શરૂ કરી દે પછી ભાજપ શાસિત અન્ય રાજ્યો તેને અનુસરી શકે છે.
આ પણ વાંચો – બીજેપીની મંદિરની રાજનીતિને ખતમ કરવા માટે નરસિમ્હા રાવે થવા દીધી હતી બાબરી ધ્વંસ – પુસ્તકમાં દાવો
સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે દેશભરના આદિવાસી સમુદાયોમાં વિવિધ વૈવાહિક પ્રથાઓ, વિવિધ સમુદાયોમાં વારસાના કાયદા અને કેટલીક પ્રાદેશિક પ્રથાઓ સહિત અનેક મુદ્દાઓ પર ધ્યાન આપવાની જરૂર છે. આ કલમ 370 કે ટ્રિપલ તલાક નથી, જ્યાં બિલોની ઉતાવળ થઈ શકે છે. યુસીસી એ જાતિઓ અને સમુદાયોમાં સમાજના વિવિધ વિભાગોને લગતો એક જટિલ મુદ્દો છે. તેના માટે વધુ વ્યાપક પરામર્શ અને વધુ ઊંડા સંશોધનની જરૂર પડશે. એક સરકારી સૂત્રએ જણાવ્યું હતું કે દેશના કદ અને તેની વિવિધતાને જોતાં, તે પ્રક્રિયા આટલી જલ્દી પૂર્ણ કરવી સરળ રહેશે નહીં.
ભાજપના એક કાર્યકર્તાએ જણાવ્યું હતું કે ભારતીય દંડ સંહિતાથી વિપરીત, યુસીસીને કોડિફાઇ કરી શકાતી નથી. ઉપરાંત આદિજાતિઓમાં સાંસ્કૃતિક પદ્ધતિઓ એક પ્રદેશથી બીજા પ્રદેશમાં અલગ અલગ હોય છે. છત્તીસગઢના આદિવાસીની તુલનામાં ઉત્તરાખંડ અથવા હિમાચલના આદિવાસીમાં ખૂબ જ અલગ પ્રથાઓ છે. તો પછી ઉત્તર પૂર્વમાં તે તદ્દન અલગ છે. સારું થયું કે દેશમાં ચર્ચા શરૂ થઈ ગઈ છે. જોકે મહિલાઓના અધિકારો પર સામાન્ય સંમતિ થઈ શકે છે.
ભારતના કાયદા પંચે યુસીસી પર પરામર્શ શરૂ કરી દીધો છે. તેણે 14 જૂને યુસીસી પર લોકોના મંતવ્યો અને વિચારો માંગવા માટે જાહેર નોટિસ જાહેર કરી હતી. સૂચનો રજૂ કરવાની તેની વિસ્તૃત સમયમર્યાદા 28 જુલાઈએ સમાપ્ત થઈ હતી. તે શહેરોમાં પરામર્શ કરવાની પણ યોજના ધરાવે છે.
સંઘ પરિવાર તરફથી પણ સાવચેતીની નોંધ લેવામાં આવી છે. આ મહિનાની શરૂઆતમાં, આરએસએસ સાથે સંકળાયેલા વનવાસી કલ્યાણ આશ્રમ, જે આદિવાસીઓ વચ્ચે કામ કરે છે. તેમણે આદિવાસીઓને કાયદાના કાર્યક્ષેત્રની બહાર રાખવાના સૂચનોને આવકાર્યા હતા. તેમાં આદિજાતિ સમુદાયોને તેમના આરક્ષણો અને આશંકાઓ, જો કોઈ હોય તો, કાયદા પંચ સમક્ષ વ્યક્ત કરવા અને સોશિયલ મીડિયા વાર્તાલાપથી પ્રભાવિત ન થવા પણ વિનંતી કરવામાં આવી છે.
આ સંગઠન ભાજપના નેતા સુશીલ કુમાર મોદીના સૂચન પર પ્રતિક્રિયા આપી રહ્યું હતું કે અનુચ્છેદ 371 અને અનુસૂચિત વિસ્તારોને ધ્યાનમાં રાખીને પૂર્વોત્તરના આદિવાસીઓ સહિત આદિવાસીઓને યુસીસીથી દૂર રાખવામાં આવે. કાયદા અંગેની સંસદીય પેનલની તાજેતરની બેઠક દરમિયાન તેમણે આ સૂચન કર્યું હતું.
વનવાસી કલ્યાણ આશ્રમના ઉપાધ્યક્ષ સત્યેન્દ્રસિંહે એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે અનુસૂચિત જનજાતિઓને આ કાયદાથી દૂર રાખવામાં સંસદીય સમિતિના વડા સુશીલ કુમાર મોદીની ભૂમિકાને અમે આવકારીએ છીએ. સિંહે કહ્યું હતું કે કલ્યાણ આશ્રમ કાયદા પંચને પણ વિનંતી કરે છે કે તેઓ દેશના વિવિધ આદિવાસી વિસ્તારોની મુલાકાત લે અને આદિવાસી સમાજના અગ્રણી લોકો અને સંગઠનો સાથે ચર્ચા કર્યા પછી લગ્ન, છૂટાછેડા, દત્તક લેવા અને ઉત્તરાધિકાર જેવા વિષયો પર તેમની પરંપરાગત પ્રણાલી અને તેમના મંતવ્યોને ઊંડાણપૂર્વક સમજવાનો પ્રયાસ કરે.
ઉત્તરાખંડમાં નિષ્ણાત સમિતિ જે ડ્રાફ્ટ યુસીસી બિલ સાથે લગભગ તૈયાર છે તેના પર સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે તેનો મૂળ વિષય લિંગ સમાનતા હશે અને તેમાં સંપત્તિ વારસામાં પુત્રીઓ અને પુત્રો માટે સમાન અધિકારની જોગવાઈઓ હશે. માતાપિતા બંનેની સમાન ફરજ અને તમામ સમુદાયોમાં દત્તક લેવા અને છૂટાછેડા માટે સમાન આધારો હશે, જે ધર્મોથી અલગ છે. તેમાં એવી જોગવાઈઓ પણ હશે જે લિવ-ઇન-રિલેશનશિપ શરૂ કરવા અને સમાપ્ત કરવા માટે જાહેરનામું ફરજિયાત બનાવશે.
સૂત્રએ જણાવ્યું હતું કે સ્ત્રોતે એ પણ સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે યુસીસીનો અર્થ એ નથી કે સમુદાયો અથવા આદિજાતિ જૂથોની હાલની પ્રથાઓ અથવા રિવાજો પ્રભાવિત થાય. તમામ સમુદાયો તેમના રિવાજો અને પ્રથાઓ સાથે ચાલુ રાખવા માટે સક્ષમ હશે. લિંગ સમાનતા અને નોંધણી પ્રક્રિયા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવશે.
Disclaimer :- આ આર્ટિકલ Indian Express પરથી અનુવાદિત છે. મૂળ આર્ટીકલ તમે અહીં વાંચી શકો છો
