Tantalum Metal : ઈન્ડિયન ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટેક્નોલોજી (IIT) રોપારે મોટી સફળતા હાંસલ કરી છે. તેને પંજાબની સતલજ નદીમાં દુર્લભ ધાતુ ટેન્ટેલમ મળ્યું છે. ટેન્ટેલમ એક દુર્લભ ધાતુ છે. સોના અને ચાંદી સાથે મેળ ખાતી તેના ગુણધર્મોને કારણે, તે ખૂબ જ કિંમતી ધાતુ માનવામાં આવે છે. તેનો ઉપયોગ સેમિકન્ડક્ટર બનાવવા માટે થાય છે. સિવિલ એન્જિનિયરિંગ વિભાગના આસિસ્ટન્ટ પ્રોફેસર ડૉ. રેસ્મી સેબેસ્ટિયનના નેતૃત્વમાં આ ધાતુની શોધ કરવામાં આવી છે. આ ધાતુના ભંડારથી ભારતની તિજોરી ફરી એકવાર વધુ ભરાઈ શકે છે.
ટેન્ટેલમ શું છે?
ટેન્ટેલમ એક દુર્લભ ધાતુ માનવામાં આવે છે. તે હાલમાં સૌથી વધુ કાટ પ્રતિરોધક છે. તેનો અણુ (ઓટોમિક) નંબર 73 છે. તે ગ્રે રંગની અને ખૂબ જ સખત હોય છે. ખાસ વાત એ છે કે, જ્યારે ટેન્ટેલમ શુદ્ધ હોય છે ત્યારે તે એકદમ ફ્લેક્સિબલ હોય છે. ખેંચી શકાય એટલી, તેનું ગલનબિંદુ પણ ઘણું ઊંચું હોય છે. તે અત્યારના સમયમાં ઉપયોગમાં લેવાતી સૌથી વધુ કાટ-પ્રતિરોધક ધાતુઓમાંની એક છે. કારણ એ છે કે તે કાટ-પ્રતિરોધક છે. ટેન્ટેલમ હવાના સંપર્કમાં આવે છે ત્યારે તે ઓક્સાઇડ સ્તર બનાવે છે. તેને દૂર કરવું અત્યંત મુશ્કેલ છે અને 150 ડિગ્રી સેલ્સિયસથી નીચેના તાપમાને રાસાયણિક હુમલાથી લગભગ સંપૂર્ણપણે સુરક્ષિત છે.
ટેન્ટેલમની શોધ ક્યારે થઈ?
ટેન્ટાલમની શોધ 1802 માં સ્વીડિશ રસાયણશાસ્ત્રી એન્ડર્સ ગુસ્તાફ એકનબર્ગ દ્વારા કરવામાં આવી હતી. જ્યારે તેની શોધ કરવામાં આવી ત્યારે જાણવા મળ્યું કે એકેનબર્ગને માત્ર એક અલગ સ્વરૂપમાં નિયોબિયમ મળ્યું હતું. આ મુદ્દો 1866 માં ઉકેલાઈ ગયો, જ્યારે સ્વિસ રસાયણશાસ્ત્રી જીન ચાર્લ્સ ગેલિસાર્ડ ડી મેરિગ્નાકે સાબિત કર્યું કે ટેન્ટેલમ અને નિઓબિયમ બે અલગ અલગ ધાતુઓ છે. તેના ટેન્ટલમ નામ પાછળ એક વાર્તા છે. ગ્રીક પૌરાણિક પાત્ર ટેન્ટાલસ એનાટોલિયામાં માઉન્ટ સિપિલસની ટોચ પર આવેલા શહેરનો સમૃદ્ધ પરંતુ દુષ્ટ રાજા હતો. ટેન્ટાલસ તેને ઝિયસ તરફથી મળેલી ભયંકર સજા માટે જાણીતો છે. આ ધાતુનું નામ તેમના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે.
આ પણ વાંચો –
ટેન્ટેલમ ક્યાં વપરાય છે?
ઇલેક્ટ્રોનિક ક્ષેત્રમાં ટેન્ટેલમનો સૌથી વધુ ઉપયોગ થાય છે. આ ધાતુના બનેલા કેપેસિટર શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે. ટેન્ટેલમનો ઉપયોગ સ્માર્ટફોનથી લઈને લેપટોપ અને ડિજિટલ કેમેરા સુધીના પોર્ટેબલ ઈલેક્ટ્રોનિક ઉપકરણોમાં થાય છે. ડિજિટલ કેમેરા જેવા ઉપકરણોમાં ઉપયોગ માટે આદર્શ છે, તેના ઉચ્ચ ગલનબિંદુને કારણે, તેનો ઉપયોગ પ્લેટિનમની જગ્યાએ પણ થાય છે. ખાસ વાત એ છે કે, પ્લેટિનમ ટેન્ટેલમ કરતાં મોંઘું હોય છે.
