ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO) એ આજે હવામાનની સચોટ માહિતી આપતો ઉપગ્રહ લોન્ચ કર્યો છે. આંધ્રપ્રદેશના શ્રીહરિકોટામાં આવેલા સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરમાંથી વેધર સેટેલાઇટ INSAT 4 DS લોન્ચ કરવામાં આવ્યો છે.
INSAT-3DS ઉપગ્રહ એ ભૂસ્થિર ભ્રમણકક્ષામાં ત્રીજી પેઢીના હવામાનશાસ્ત્રીય ઉપગ્રહનું અનુવર્તી મિશન છે અને પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલય દ્વારા સંપૂર્ણ ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવે છે.
1 જાન્યુઆરીએ PSLV-C58/ExpoSat મિશનના સફળ પ્રક્ષેપણ પછી 2024 માં ISRO નું આ બીજું મહત્વપૂર્ણ મિશન છે. આ પહેલા, આ શ્રેણીનો છેલ્લો ઉપગ્રહ, INSAT 3DR, 8 સપ્ટેમ્બર 2016 ના રોજ લોન્ચ કરવામાં આવ્યો હતો.
માહિતી અનુસાર, આ સેટેલાઈટ લંબગોળ GTO ભ્રમણકક્ષામાં 170 KM પેરીજી અને 36647 KM એપોજી સાથે ફરશે. તેનું કુલ વજન લગભગ 2274 કિગ્રા છે. તેમાં 6 ચેનલ ઈમેજર અને 19 ચેનલ સાઉન્ડર મેટિરોલોજી પેલોડ્સ છે. આ, તેના જૂના ઉપગ્રહ 3D અને 3DR સાથે, હવામાનની ચોક્કસ માહિતી પ્રદાન કરશે.
INSAT3 શ્રેણીના 6 અલગ-અલગ જીઓસ્ટેશનરી સેટેલાઇટ હાલમાં અવકાશમાં હાજર છે અને આજે આ શ્રેણીનો સાતમો ઉપગ્રહ લોન્ચ કરવામાં આવ્યો છે. આ શ્રેણીના અગાઉના તમામ ઉપગ્રહો વર્ષ 2000-2004ની વચ્ચે લોન્ચ કરવામાં આવ્યા હતા, અને તેઓ પહેલાથી જ સંચાર, ટીવી પ્રસારણ અને હવામાનની માહિતી પૂરી પાડતા હતા.
INSAT-3DS ના અમલીકરણ પછી, તે પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલયના વિવિધ વિભાગો – ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD), નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઓશન ટેક્નોલોજી (NIOT), નેશનલ સેન્ટર ફોર મિડિયમ રેન્જ વેધર ફોરકાસ્ટિંગ અને ભારતીય રાષ્ટ્રીય મહાસાગર માહિતી સેવાઓ હેઠળ કામ કરી રહ્યું છે, જે તેમની સેવાઓ આપશે. ઉપગ્રહને અવકાશમાં લઈ જનાર રોકેટની લંબાઈ 51.7 મીટર છે.
મિશનના ઉદ્દેશ્ય વિશે વાત કરતાં, INSAT 3D અને INSAT 3DR હવામાન સંબંધિત અદ્યતન માહિતી માટે સેવા આપશે. આ ઉપગ્રહ હવામાનની આગાહી, જમીન અને સમુદ્રની સપાટી પર નજર રાખે છે અને આપત્તિની ચેતવણી આપે છે. ઉપગ્રહ સહાયક સંશોધન અને બચાવ સેવાઓ પણ પ્રદાન કરશે.
ISROનો મેટ્રોલોજીકલ સેટેલાઇટ ( ઇસરો વેધર સેટેલાઇટ) INSAT-3DS GSLV રોકેટ દ્વારા લોન્ચ કરવામાં આવશે. બદલાતા હવામાન ઉપરાંત અવકાશમાં હાજર આ ઉપગ્રહ આવનારી આફતોની સમયસર માહિતી પણ આપશે.
ISROના જણાવ્યા અનુસાર, GSLV રોકેટનું આ 16મું મિશન છે અને સ્વદેશી ક્રાયોજેનિક એન્જિનનો ઉપયોગ કરીને 10મું ઉડાન છે. જીએસએલવી રોકેટને ‘નૉટી બોય’ નામ આપવામાં આવ્યું છે કારણ કે તેની નિષ્ફળતા દર 40 ટકા છે. આ રોકેટ સાથે કરાયેલા 15 પ્રક્ષેપણમાંથી 4 નિષ્ફળ ગયા છે.
ઇસરો વેધર સેટેલાઇટ : 01 – સ્પેસ એજન્સીના આ મિશનની સફળતા જીએસએલવી રોકેટ માટે પણ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. તેનું કારણ એ છે કે પૃથ્વી વિશે માહિતી એકત્ર કરનાર ઉપગ્રહ NISARને આ વર્ષે GSLV રોકેટ દ્વારા લોન્ચ કરવામાં આવશે. આ ઉપગ્રહ અમેરિકન સ્પેસ એજન્સી નાસા અને ઈસરો દ્વારા સંયુક્ત રીતે તૈયાર કરવામાં આવી રહ્યો છે.
ઇસરો વેધર સેટેલાઇટ : 02 – સ્પેસ એજન્સીના આ મિશનની સફળતા જીએસએલવી રોકેટ માટે પણ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. તેનું કારણ એ છે કે પૃથ્વી વિશે માહિતી એકત્ર કરનાર ઉપગ્રહ NISARને આ વર્ષે GSLV રોકેટ દ્વારા લોન્ચ કરવામાં આવશે. આ ઉપગ્રહ અમેરિકન સ્પેસ એજન્સી નાસા અને ઈસરો દ્વારા સંયુક્ત રીતે તૈયાર કરવામાં આવી રહ્યો છે.
ઇસરો વેધર સેટેલાઇટ : 03 – G-SLV, જે ‘નૉટી બોય’ તરીકે જાણીતું છે, તે ત્રણ તબક્કાનું રોકેટ છે, જેની ઊંચાઈ 51.7 મીટર છે. આ રોકેટ દ્વારા 420 ટનનો ભાર અવકાશમાં મોકલી શકાય છે. રોકેટમાં ભારત નિર્મિત ક્રાયોજેનિક એન્જિનનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે અને ISRO થોડા વધુ લોન્ચિંગ પછી તેને નિવૃત્ત કરવાની યોજના ધરાવે છે.
ઇસરો વેધર સેટેલાઇટ : 04 – અવકાશમાંથી હવામાનની માહિતી આપવા માટે ISROનો INSAT-3DS સેટેલાઇટ લોન્ચ કરવામાં આવી રહ્યો છે. INSAT-3DS ઉપગ્રહો પહેલાથી જ અવકાશમાં છે INSAT-3D (2013 માં લોંચ કરાયેલ) અને INSAT-3DR (સપ્ટેમ્બરમાં લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું 2016માં લોન્ચ કરવામાં આવી હતી).
ઇસરો વેધર સેટેલાઇટ : 05 – INSAT-3DS ઉપગ્રહનું વજન 2,274 કિગ્રા છે અને તેની મિશન લાઇફ 10 વર્ષ છે. સરળ ભાષામાં, આ ઉપગ્રહ 10 વર્ષ સુધી ઈસરોને હવામાનમાં થતા દરેક ફેરફારની સચોટ માહિતી આપતો રહેશે.
ઇસરો વેધર સેટેલાઇટ : 06 – INSAT-3DS ઉપગ્રહની સંપૂર્ણ તૈયારી માટે પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલય પાસેથી ભંડોળ પ્રાપ્ત થયું હતું. ઈસરો દ્વારા લોન્ચ કરવામાં આવનાર આ સેટેલાઈટને તૈયાર કરવા માટે કુલ 480 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ કરવામાં આવ્યો હતો.
આ પણ વાંચો – ભારત બંધથી દેશને થાય છે નુકસાન, જાણો શું છે ઇતિહાસ અને બંધારણીય માન્યતા
ઇસરો વેધર સેટેલાઇટ : 07 – INSAT-3DS ઉપગ્રહ, એકવાર કાર્યરત થયા પછી, જમીન અને સમુદ્ર બંને પર હવામાનની માહિતી પ્રદાન કરવામાં સક્ષમ હશે. તેના દ્વારા તોફાન જેવી ભારે હવામાનની ઘટનાઓ શોધી શકાશે. આ ઉપરાંત જંગલની આગ, બરફનું આવરણ, ધુમાડો અને બદલાતી આબોહવા વિશે પણ માહિતી મળશે.
ઇસરો વેધર સેટેલાઇટ : 08 – PSLV રોકેટ દ્વારા લોન્ચ થયાના 18 મિનિટ પછી, INSAT-3DS ઉપગ્રહ 36,647 કિમી x 170 કિમીની ઊંચાઈએ અવકાશમાં સ્થાપિત કરવામાં આવશે. આ અગાઉ લોન્ચ કરાયેલા ઉપગ્રહોનું ત્રીજું સંસ્કરણ છે.
