Presidential Power : રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુના સ્ટ્રેટેજિક ફોર્સિસ કમાન્ડ (SFC) યુનિટમાં તૈનાત ભારતીય સેનાના મેજરની સેવા સમાપ્ત કરવાનો મામલો ચર્ચામાં છે. આર્મીની તપાસમાં અગાઉ જાણવા મળ્યું હતું કે, મેજર અનેક ગંભીર ભૂલોમાં સામેલ હતા જેનાથી રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા માટે ખતરો ઉભો થઈ શકે છે. રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા લેવામાં આવેલી આ કાર્યવાહી બાદ તમારા મનમાં અનેક સવાલો ઉભા થઈ શકે છે. અહીં એક મહત્વનો પ્રશ્ન એ છે કે, શું રાષ્ટ્રપતિ પાસે કોઈ પણ સૈન્ય અધિકારીને પદ પરથી હટાવવાની સત્તા છે, જો એમ હોય તો તેના માટેની કાયદાકીય જોગવાઈઓ શું છે, આવા પ્રશ્નોના જવાબ તમને આ લેખમાં મળશે.
આર્મી મેજરને બરતરફ કરવાનો શું મામલો છે?
રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુએ આર્મી એક્ટ, 1950 ની કલમ 18 અને બંધારણની કલમ 310 હેઠળ તેમને આપવામાં આવેલી સત્તાનો ઉપયોગ કરીને મેજરની સેવાઓ તાત્કાલિક અસરથી સમાપ્ત કરવાનો આદેશ આપ્યો હતો. આ આદેશો 15 સપ્ટેમ્બરના રોજ જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા અને આ મહિનાની શરૂઆતમાં સ્ટ્રેટેજિક ફોર્સીસ કમાન્ડ યુનિટમાં અમલમાં મૂકવામાં આવ્યા હતા, જ્યાં મેજર ઉત્તર ભારતમાં પોસ્ટ કરવામાં આવ્યા હતા. માર્ચ 2022 થી મેજરની પ્રવૃત્તિઓની તપાસ કરવામાં આવી રહી હતી અને આ માટે અધિકારીઓનું એક બોર્ડ બનાવવામાં આવ્યું હતું. બોર્ડે આ મામલાની તપાસ કરી અને મામલો રાષ્ટ્રપતિને મોકલ્યો.
પ્રમુખની સત્તાઓ
રાષ્ટ્રપતિની શક્તિને સમજવા માટે, તમારા માટે એ જાણવું જરૂરી છે કે, રાષ્ટ્રપતિ ભારતના સંરક્ષણ દળોના સર્વોચ્ચ કમાન્ડર છે. તે આર્મી, નેવી અને એરફોર્સના વડાઓની નિમણૂક કરે છે. તે સંસદની મંજૂરીથી યુદ્ધની ઘોષણા કરી શકે છે અને તેમને યુદ્ધવિરામ જાહેર કરવાની પણ સત્તા છે. કલમ 53 સ્પષ્ટપણે જણાવે છે કે, રાષ્ટ્રપતિ ભારતના સશસ્ત્ર દળોના સર્વોચ્ચ કમાન્ડર છે. રાષ્ટ્રપતિ પાસે ગુના માટે દોષિત ઠરેલી કોઈપણ વ્યક્તિની સજા માફ કરવાની, માફ કરવાની અને તેને ઘટાડવાની સત્તા છે. આ કિસ્સામાં પણ, રાષ્ટ્રપતિ આર્મી એક્ટ, 1950 હેઠળ તેમની સત્તાનો ઉપયોગ કરી શકે છે. તપાસ પૂર્ણ થયાના લગભગ એક અઠવાડિયા પહેલા મેજરની સેવાઓ સમાપ્ત કરવાના આદેશ પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા.
આર્મી એક્ટ, 1950
આ અધિનિયમ હેઠળ કોઈપણ વ્યક્તિ જે તેના ઉચ્ચ અધિકારી દ્વારા આપવામાં આવેલ કોઈપણ આદેશનો અનાદર કરે છે તે કોર્ટ-માર્શલ દ્વારા સજાને પાત્ર છે અને, જો તે સેવામાં હોય ત્યારે ગુનો કરે છે, તો તેને બરતરફ કરવા માટે જવાબદાર છે. આ માટે રાષ્ટ્રપતિની સહી ફરજિયાત છે. આર્મી એક્ટ, 1950 એ ભારતીય સશસ્ત્ર દળોમાં સૈન્ય કાયદાને સંચાલિત કરતો અધિનિયમ છે. આર્મી એક્ટ સંસદ દ્વારા 22 મે 1950 ના રોજ પસાર કરવામાં આવ્યો હતો અને 22 જુલાઈ 1950 ના રોજ અમલમાં આવ્યો હતો.
