Avishek G Dastidar : ગત શુક્રવાર 2 જૂન 2023ના રોજ દેશ માટે કાળો દિવસ ગણી શકાય એવી મોટી ટ્રેન દુર્ઘટના બની હતી. ઓડિશાના બાલાસોરમાં ત્રણ ટ્રેન વચ્ચે ભયંકર અકસ્માત સર્જાયો હતો. જેમાં 288 લાકોએ પોતાનો જીવ ગુમાવ્યો હતો. આ ઉપરાંત 1000 જેટલા લોકો ઇજાગ્રસ્ત થયા હતા. આ હચમતાવી દેનારી ઘટનામાં સીબીઆઈએ તપાસનો ધમધમાટ શરુ કર્યું છે. બીજી તરફ પ્રાથમિક તપાસમાં લોકેશન બોક્સમાં ચેડાં કર્યા હોવાનું સામે આવી રહ્યું છે જેના પગલે તંત્ર હવે તમામ લોકેશન બોક્સમાં ડબલ લોક મૂકીને સુરક્ષિત કરવાની યોજના બની રહ્યું છે.
આ ઉપરાંત જાળવણી કર્મચારીઓને નાનામાં નાની ખામીઓ ન સામે લાવવા અને શોર્ટકટ ન લે તે માટે પ્રોત્સાહિત કરવા. આ કેટલીક સિસ્ટમો છે જેને રેલવે અકસ્માતો સામે તેની સિસ્ટમને ફૂલપ્રૂફ કરવાના પગલાં તરીકે મૂકશે. હાલમાં, સ્ટેશનો પર ફક્ત રિલે રૂમને ડબલ-લોક મિકેનિઝમથી સુરક્ષિત કરવામાં આવે છે, અને સિગ્નલ જાળવનાર અને સ્ટેશન માસ્ટર પાસે દરેક પાસે એક ચાવી હોય છે. લોકેશન બોક્સ એક કી વડે ખોલવામાં આવે છે, જે સિગ્નલ મેઈન્ટેનર્સ પાસે હોય છે.
સૂત્રોએ બુધવારે જણાવ્યું હતું કે હવે, ગ્રીન સિગ્નલ હોવા છતાં કોરોમંડલ એક્સપ્રેસ ખોટી રીતે લૂપ લાઇનમાં ફુલ સ્પીડમાં ઘૂસીને અને ઊભેલી માલગાડીને અથડાવવાના કારણે સર્જાયેલા અકસ્માતોનું કારણ શું હોઈ શકે, રેલવે મંત્રાલય આવા લોકેશન બોક્સને ડબલ-લોક વ્યવસ્થાથી સુરક્ષિત કરવાની યોજના ઘડી રહ્યું છે .
ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસે મંગળવારે અહેવાલ આપ્યો હતો કે સિગ્નલિંગ ટેકનિશિયને યોગ્ય પ્રક્રિયાને બાયપાસ કરીને આગામી કોરોમંડલ એક્સપ્રેસ માટે ગ્રીન સિગ્નલ મેળવવા માટે બહાનાગા બજાર સ્ટેશન પર લોકેશન બોક્સ “લૂપ” કર્યું હતું.
“લોકેશન બોક્સ”, સામાન્ય રીતે પાટા સાથે મૂકવામાં આવે છે, તે પોઇન્ટ મોટર (રેલનો મૂવેબલ ટુકડો જે બે અલગ-અલગ ટ્રેક હોય ત્યારે ટ્રેનને તેના નિર્ધારિત ટ્રેક પર ભૌતિક રીતે માર્ગદર્શન આપે છે), સિગ્નલિંગ લાઇટ્સ, ટ્રેક- ઓક્યુપન્સી ડિટેક્ટર્સ, અને વર્ચ્યુઅલ રીતે દરેક ક્રિટિકલ પીસ જે ‘ઇન્ટરલોકિંગ’ને એકીકૃત રીતે કામ કરે છે.
ટ્રેકની બાજુમાં આવા અનેક બોક્સ છે, તેથી નીતિ નિર્માતાઓ જે મુદ્દાઓ સાથે કામ કરી રહ્યા છે તેમાંથી એક એ છે કે શું સ્ટેશન માસ્ટર બનાવવાનું શક્ય છે, જેનું મુખ્ય કામ ટ્રેનની કામગીરીને સુનિશ્ચિત કરવાનું છે, જે ઘણી બધી ચાવીઓ માટે જવાબદાર છે. મંત્રાલયના એક સ્ત્રોતે જણાવ્યું હતું કે “ટેક્નોલોજીના યુગમાં, ટૂ-સ્ટેપ ઓથેન્ટિકેશન સાથે ઇલેક્ટ્રોનિક લોકીંગ સિસ્ટમ શક્ય છે અને એકને ખરેખર બે ફિઝિકલ કીની જરૂર નથી,”
રેલવે મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવ જેઓ મંગળવારે ઓડિશાથી પરત ફર્યા હતા, તેમણે રેલવેમાં મહત્વપૂર્ણ માળખાકીય સુવિધાઓની હાલની સુરક્ષા અને સલામતી પદ્ધતિને મજબૂત બનાવતા ફેરફારો લાવવાની યોજનાઓ મજબૂત કરવા માટે મુખ્ય અધિકારીઓ સાથે ચર્ચા કરી છે.
288 લોકો માર્યા ગયેલા અકસ્માતમાં સીબીઆઈએ તેની તપાસ શરૂ કરી હોવા છતાં ઓડિશામાંથી નવી માહિતી સૂચવે છે કે સ્ટેશન પરના સંકેતોએ સ્ટેશન માસ્ટરને “ડિસકનેક્શન મેમો” આપ્યો હતો અને “પુનઃજોડાણ” પણ જારી કર્યું હતું. જો કે, સંબંધિત ટેકનિશિયને કથિત રીતે લોકેશન બોક્સ એક્સેસ કર્યું હતું અને તેમાં છેડછાડ કરી હતી, કારણ કે કામ સત્તાવાર રીતે પૂર્ણ થયું ન હતું.
“ડિસ્કનેક્શન મેમો” નો અર્થ છે કે જો સિગ્નલિંગ જાળવણીનું કામ કરવાનું હોય, તો ટેકનિશિયને ઓટોમેટિક સિગ્નલિંગને ડિસ્કનેક્ટ કરવા માટે સ્ટેશનને સત્તાવાર રીતે ચેતવણી આપવી પડે છે, જેને ઇન્ટરલોકિંગ કહેવાય છે, જે બદલામાં વૈકલ્પિક સલામતી પ્રોટોકોલની શ્રેણીને ગતિમાં સેટ કરે છે.
મંત્રાલયના એક વરિષ્ઠ અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે આંતરિક રીતે એવો દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે જાળવણી કાર્ય પૂર્ણ થઈ ગયું છે, જે સિસ્ટમમાં નોંધાયેલ “પુનઃજોડાણ” સમજાવે છે. “મામલો તપાસ હેઠળ છે. સાચું ચિત્ર તે પછી બહાર આવશે,”
જનરલ મેનેજર અને ડિવિઝનલ રેલ્વે મેનેજર સાથે મંગળવારે આયોજિત વર્ચ્યુઅલ મીટિંગમાં, રેલ્વે બોર્ડના ચેરમેન, એકે લાહોટીએ જણાવ્યું હતું કે સ્ટાફને જાળવણીમાં શોર્ટકટ ન લેવા માટે સંવેદનશીલ થવું જોઈએ. મીટિંગમાં હાજરી આપનાર એક અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે, “એવું પણ જણાવવામાં આવ્યું હતું કે દોષ ગમે તેટલો નાનો હોય, જમીન પરના સ્ટાફે ઠપકોના ડરથી ઉપરી અધિકારીઓથી તેને છુપાવવાની જરૂર ન અનુભવવી જોઈએ.”
બેઠક બાદ બુધવારે જારી કરાયેલ સૂચનાઓમાં, રેલ્વેએ વિભાગના વડાઓ સહિત તમામ રેન્કના અધિકારીઓ માટે 15 દિવસની સુરક્ષા અભિયાનનો આદેશ આપ્યો હતો. “નિરીક્ષણ દરમિયાન અધિકારીઓએ પૂરતો સમય પસાર કરવો જોઈએ અને તે હેતુપૂર્ણ નિરીક્ષણ હોવું જોઈએ,” નિર્દેશ કહે છે. “ગુણવત્તાની જાળવણી કાર્ય કરવા માટે સ્ટાફને સલાહ આપવી જોઈએ. અધિકારીઓએ પ્રણાલીગત સમસ્યાઓનું સારી રીતે વિશ્લેષણ કરવું જોઈએ.
