2019માં જમ્મુ અને કાશ્મીરમાંથી કલમ 370 અને 35A નાબૂદ કરવામાં આવી હતી. આ સાથે જમ્મુ કાશ્મીર અને લદ્દાખને અલગ-અલગ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ બનાવવામાં આવ્યા હતા. પરંતુ કાશ્મીરના ઘણા પક્ષો અને કેટલાક સામાજિક કાર્યકરોનો આરોપ છે કે આટલો મોટો નિર્ણય લેતી વખતે ઘણા નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરવામાં આવ્યું છે, તેમના મતે સરકારનું આ પગલું સંપૂર્ણપણે ગેરબંધારણીય છે. હવે સુપ્રીમ કોર્ટ નક્કી કરવા જઈ રહી છે કે સરકારનો ઈરાદો સાચો હતો કે ખોટો.
કોર્ટમાં શું દલીલ કરવામાં આવી?
હકીકતમાં સુપ્રીમ કોર્ટે 5 ડિસેમ્બરે જ આ મામલામાં સુનાવણી પૂર્ણ કરી છે. સુનાવણી દરમિયાન સરકાર અને અરજદારોની દલીલો સાંભળવામાં આવી હતી. હવે સુપ્રીમ કોર્ટ 11મી ડિસેમ્બર એટલે કે સોમવારે પોતાનો ચુકાદો આપવા જઈ રહી છે. ઓગસ્ટમાં જ્યારે આ મામલાની સુનાવણી થઈ ત્યારે અરજદારોએ સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહ્યું હતું કે કેન્દ્રએ પોતાના ફાયદા માટે બધું જ કર્યું છે, દરેક નિયમોની અવગણના કરવામાં આવી છે.
કેન્દ્ર પર રાજ્યપાલની સલાહ ન લેવાનો પણ આરોપ હતો. તે સમયે સત્યપાલ મલિક જમ્મુ-કાશ્મીરના રાજ્યપાલ હતા, તેથી અરજીકર્તાઓનું કહેવું છે કે આ સમગ્ર મામલે રાજ્યપાલને પણ અંધારામાં રાખવામાં આવ્યા હતા. પરંતુ આ તમામ દલીલો વચ્ચે આ સમગ્ર સુનાવણી દરમિયાન સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા કરવામાં આવેલી ટિપ્પણીને સમજવી જરૂરી છે.
કોર્ટની મહત્વપૂર્ણ ટિપ્પણી
ઓગસ્ટમાં સુનાવણી દરમિયાન, CJI DY ચંદ્રચુડની આગેવાની હેઠળની પાંચ જજોની બેન્ચે કહ્યું હતું કે જમ્મુ અને કાશ્મીરનું ભારતમાં વિલીનીકરણ પૂર્ણ છે અને કાશ્મીરનું ભારતમાં વિલીનીકરણ કોઈપણ શરત વિના છે. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે વિલીનીકરણ પૂર્ણ થઈ ગયું છે પરંતુ એ કહેવું મુશ્કેલ છે કે કલમ 370 ક્યારેય નાબૂદ થઈ શકે નહીં. કોર્ટે કહ્યું કે એવું માની શકાય નહીં કે અનુચ્છેદ 370 પછી, ભારતનું બંધારણ જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં સાર્વભૌમત્વના કેટલાક તત્વોને જાળવી રાખે છે. જમ્મુ અને કાશ્મીરની સાર્વભૌમત્વ સંપૂર્ણપણે ભારતને સોંપવામાં આવી હતી.
