shradh paksha 2023, pitru tarpan : ઘણીવાર આપણા મનમાં પ્રશ્ન ઉદ્ભવે છે કે જો પુનર્જન્મ છે અને આત્માએ બીજું શરીર લેવું છે તો શ્રાદ્ધ શા માટે કરવું? અથવા જો તે હંમેશા આત્મા જ રહે તો પુનર્જન્મની કલ્પના ખોટી છે? આ રહસ્યને ઉકેલવા માટે, મૂલ્યોની વિભાવનાને સમજવી જરૂરી છે.
જ્યારે આત્મા શરીર છોડીને બીજું શરીર લે છે, ત્યારે તે આ જન્મમાં મેળવેલી છાપ પોતાની સાથે લઈ જાય છે. આ સંસ્કારો એ ‘ઊંડી લાગણીઓ’ સિવાય બીજું કંઈ નથી, જે તેણે આ જન્મમાં ખૂબ જ તીવ્રતાથી જીવી છે. જેમ કે કોઈ પ્રત્યે અતિશય આસક્તિ, કોઈ પ્રત્યે ઊંડો ગુસ્સો, કોઈ અપરાધ, કોઈ ગુસ્સો અથવા બીજું કંઈક…. જે કંઈપણ તે વ્યક્તિના મન પર ખૂબ ઊંડી અસર કરે છે.
શ્રાદ્ધ વિધિ પૂર્વજો પ્રત્યે કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરવા માટે કરવામાં આવે છે.
આ જન્મના આસક્તિ અને દ્વેષની અસરોમાંથી મુક્ત થવા માટે પોતાના પૂર્વજોને પ્રાર્થના કરવાના દિવસોને પિતૃ પક્ષ કહેવામાં આવે છે. હવે પ્રશ્ન એ છે કે શ્રાદ્ધ કરવાથી શું થશે…? તેથી એવું માનવામાં આવે છે કે શ્રાદ્ધ આપણાથી વિદાય થયેલા આત્માની શાંતિ માટે કરવામાં આવે છે. આત્માની શાંતિ એટલે એ આત્માને સંદેશ આપવો કે તમારા વંશજો તમારા માટે આભારી છે અને તમારી અધૂરી જવાબદારીઓ નિભાવશે.
તર્પણ એ પૂર્વજોની આગળની યાત્રા માટે કૃતજ્ઞતાનું પ્રતીક છે.
મંત્રો અને અન્ય ધાર્મિક વિધિઓ આત્માને આ અવ્યવસ્થિત લાગણીઓથી મુક્ત કરવામાં મદદ કરવા માટે કરવામાં આવે છે. આપણી તીવ્ર લાગણીઓના તરંગો દિવંગત આત્માઓ સુધી પહોંચે છે, તેથી જ કહેવાય છે કે જે ગયો છે તેના વિશે ખરાબ શબ્દો ન બોલવા જોઈએ કારણ કે આપણો પ્રેમ તે આત્માને મજબૂત બનાવવામાં મદદ કરે છે અને નફરત તેને નબળી બનાવે છે. તેમની યાદોમાં દર્દ મોકલવાથી તેઓ પરેશાન થાય છે. તેથી, આપણને જન્મ અને જીવન આપનાર આપણા પૂર્વજોની આગળની યાત્રા માટે કૃતજ્ઞતા વ્યકત કરવી એ આપણી ધર્મની સાથે સાથે વંશજોની પણ ફરજ છે.
ગયામાં પિતૃઓને પિંડ દાન અર્પણ કરવાનું વિશેષ મહત્વ છે.
જો કે તર્પણ વગેરે પિતૃઓને ઘરે પણ કરી શકાય છે, પરંતુ ગયામાં પિતૃઓને પિંડ દાન અર્પણ કરવાનું વિશેષ મહત્વ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ગયાસુરને ભગવાન વિષ્ણુના વરદાનને કારણે પિતૃઓ અહીંથી પિંડા દાન પ્રાપ્ત કરીને મોક્ષ પ્રાપ્ત કરે છે. અહીં માતા સીતાએ પોતે પોતાના સસરા દશરથના દેહનું દાન કર્યું હતું. વિષ્ણુ પુરાણ અને વાયુ પુરાણમાં મોક્ષના શહેર તરીકે ગયાની ચર્ચા કરવામાં આવી છે.
તેને વિષ્ણુની નગરી પણ કહેવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ભગવાન વિષ્ણુ સ્વયં પિતૃ દેવતાના રૂપમાં અહીં નિવાસ કરે છે. તેથી ગયાને પિતૃ તીર્થ પણ કહેવામાં આવે છે. અહીં ફાલ્ગુ અને પુનપુન નદીઓમાં પિંડ દાન કરવાની પરંપરા છે. પિતૃઓ પ્રત્યે આદરભાવ રાખીને કરવામાં આવતી મોક્ષની વિધિને શ્રાદ્ધ કહેવામાં આવે છે અને દેવતાઓ, ઋષિઓ અથવા પૂર્વજોને તાંદુલ અથવા તલ મિશ્રિત જળ અર્પણ કરવાની અને તૃપ્ત કરવાની ક્રિયાને તર્પણ કહેવામાં આવે છે. તર્પણ ચઢાવવાને પિંડ દાન કહેવાય છે.
આ પણ વાંચોઃ- Shradh 2023 : આજે પ્રતિપદા અને દ્વિતિયા શ્રાદ્ધ, શ્રાદ્ધ અને તર્પણનો શુભ સમય, જાણો તર્પણની પદ્ધતિ
આપણા પૂર્વજોના અસંતુષ્ટ અને જોડાયેલ આત્માઓ કે જેઓ તેમના પિતૃગૃહમાં જઈ શક્યા નથી અથવા જેમને પુનર્જન્મ મળ્યો નથી, તેમના માટે મુક્તિ-સંતોષ અને પિંડા દાનની વિધિ એક વર્ષ પછી ગયામાં છેલ્લી વખત કરવામાં આવે છે. આ ક્રિયા ગયા સિવાય બીજે ક્યાંય થતી નથી. યજુર્વેદમાં કહેવાયું છે કે જેમણે તપ અને તપ કર્યું છે તેઓ દેહ છોડીને બ્રહ્મલોકમાં જાય છે. સારા કાર્યો કરનારા ભક્તો સ્વર્ગમાં જાય છે.
આ પણ વાંચોઃ- Pitru Paksha 2023 : પિતૃ પક્ષ આજથી શરૂ, કુતપ મુહૂર્તમાં શ્રાદ્ધ કરો, જાણો બધા દિવસોનો શુભ સમય
આસુરી કૃત્યો કરનારા કેટલાક ભૂત બ્રહ્માંડમાં અનંતકાળ માટે ભટકતા રહે છે અને કેટલાક પૃથ્વી પર ફરીથી જન્મ લે છે. જેઓ જન્મે છે તેઓમાં પણ એ જરૂરી નથી કે તેઓ માનવ સ્વરૂપમાં જ જન્મ્યા હોય. આ પહેલા, તે બધા પિત્રુ લોકમાં રહે છે, જ્યાં તેમનો ન્યાય થાય છે. તે બધા આપણા પૂર્વજો છે. આ રીતે, આપણે જેમને ઓળખીએ છીએ અને જેમને નથી જાણતા તે બધા માટે આપણે અગ્નિમાં અન્ન અને પાણીનું દાન કરીએ છીએ. અગ્નિ આપણા પૂર્વજોને આ ખોરાક અને પાણી પૂરો પાડે છે અને તેમને સંતુષ્ટ કરે છે.
