Ganesh Sthapna Puja Vidhi | ગણેશ સ્થાપના પૂજા વિધિ : હિંદુ ધર્મમાં ગણેશ ચતુર્થીનું વિશેષ મહત્વ છે. હિંદુ કેલેન્ડર મુજબ ગણેશ ચતુર્થી વ્રત દર મહિનાના કૃષ્ણ અને શુક્લ પક્ષની ચતુર્થી તિથિએ રાખવામાં આવે છે. દરેક ચતુર્થીનું વિશેષ મહત્વ છે. પરંતુ આ ચતુર્થીઓમાં ભાદરવા મહિનાની શુક્લ પક્ષની ચતુર્થી તિથિ સૌથી મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે, કારણ કે આ સમયગાળા દરમિયાન બાપ્પા 10 દિવસ સુધી ઘર અને પંડાલમાં બિરાજમાન હોય છે.
આ સમયગાળા દરમિયાન બાપ્પાની ઘણી સેવા કરવામાં આવે છે. આ સાથે 1.5, 3, 5, 7 કે 10 દિવસે બાપ્પાને વિદાય આપીને મૂર્તિનું વિસર્જન કરવામાં આવે છે અને બાપ્પાને આવતા વર્ષે આવવાનું આમંત્રણ આપવામાં આવે છે. બ્રાહ્મણને ભૂદેવ કહેવામાં આવે છે, બ્રાહ્મણના હાથે પૂજા વિધિ કરાવવાનું મહત્વ છે, તો જોઈએ ગણેશજી ની સ્થાપના કેવી રીતે કરાય? અને ગણેશજીની સંપૂર્ણ ષોડશોપચાર પૂજા વિધિ.
પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા (આહ્વાન): આ પૂજાનો પ્રથમ અને સૌથી મહત્વપૂર્ણ તબક્કો છે. પૂજા મંત્રો અને ધાર્મિક વિધિઓ દ્વારા ગણેશની મૂર્તિમાં જીવનશક્તિને આહ્વાન કરે છે.
ષોડશોપચાર (16-ગણી પૂજા): આ પૂજાનો મુખ્ય તબક્કો છે. ગણેશની મૂર્તિને 16 વિવિધ પ્રકારના પ્રસાદ ચઢાવવામાં આવે છે, જેમ કે ફૂલો, ફળો, મીઠાઈઓ અને પ્રાર્થના કરવામાં આવે છે.
અભિષેકમ (સ્નાન): ગણેશની મૂર્તિને પવિત્ર જળ, દૂધ અને પંચામૃત પ્રવાહીથી સ્નાન કરાવવામાં આવે છે.
આરતી (પ્રકાશ સાથે પૂજા): ગણેશની મૂર્તિની પૂજા દીવો કરીને કરવામાં આવે છે.
વસ્ત્રાધન (વસ્ત્રાધાન): ગણેશ મૂર્તિને નવા વસ્ત્રો અને આભૂષણોથી સજ્જ કરવામાં આવે છે.
નૈવેદ્ય (ભોજન અર્પણ): ગણેશની મૂર્તિને મોદક, લાડુ અને અન્ય મીઠાઈઓ જેવા પ્રસાદ ધરવામાં આવે છે.
હવન (અગ્નિ વિધિ): દેવતાઓના આશીર્વાદ માટે હવન કરવામાં આવે છે.
વિસર્જન : ગણેશની મૂર્તિને નદી અથવા સમુદ્રમાં નિમજ્જિત કરવામાં આવે છે, જે ગણેશના દૈવી ક્ષેત્રમાં પાછા ફરવાનું પ્રતીક છે.
પૂજા પદ્ધતિ જાણો
આ દિવસે સવારે વહેલા સ્નાન કરો અને સ્વચ્છ વસ્ત્રો પહેરો. તેમજ શુભ મુહૂર્તને ધ્યાનમાં રાખીને સૌથી પહેલા, ભગવાન ગણેશની મૂર્તિની આંખ પર લાવેલી પટ્ટી ખોલો, તેમને વધાવી ઘરમાં લાવો, આ પછી ધૂપ, અગરબત્તી અને દીવા પ્રગટાવો. ગણેશજીની જમણા હાથે કલશ મૂકો. આંબાનાં પાંચ પાન કળશમાં મુકો. ભગવાન ગણેશને દુર્વા ચઢાવો અને મોદક ભગવાન ગણેશને ખૂબ પ્રિય છે. આથી ભગવાન ગણેશને ચણાના લોટના મોદક અર્પણ કરો. ગણેશજીની આરતી કરો અને પછી ઘરના તમામ સભ્યોમાં પ્રસાદનું વિતરણ કરો.
ગણેશજીની સ્થાપના પૂજા માટે સામગ્રી
ગંગાજળ, આંબાના પત્તા, સોપારી, ચંદન, સિંદૂર, કંકુ, ધરો (દુર્વા), ફૂલ હાર તથા છૂટા ફૂલ, કમ્મર કાકડી, પંચામૃત, ધૂપ અગરબત્તી, ઘી નો દીવો, આસન માટે કપડુ, ભગવાન ગણેશ વસ્ત્ર માટે નાળાસડી, જનોઈ, લોટો, ચમચી, વાટકી, થાળી, બાજોટ, પાટલો, કપૂરી પાનના પત્તા, ફળ, સૂકા મેવા,
ગણેશ સ્થાપના સંપૂર્ણ પૂજા વિધિ, સ્ટેપ બાય સ્ટેપ
- સૌથી પહેલા એક કળશમાં જળ ભરી લો. જ્યાં તમે પૂજા માટે મંડપ બનાવ્યો છે, ત્યાં સામે તમારી આસન પાથરી બેસી જાઓ, સાથે ભગવાનની મૂર્તિ જ્યાં મુકવાની તે આસન પાથરી દો, પહેલા ચમચીમાં પાણી લો અને ભગવાનનું આસન તથા તમે જે આસન પર બેઠા છો તે શુદ્ધ કરવા આ મંત્ર બોલો…
ओम अपवित्र: पवित्रो वा सर्वावस्थां गतोअपी वा।
य: स्मरेत पुण्डरीकाक्षं स बाहान्तर: शुचि:।।
- હવે ચમચી ડાભા હાથે પકડી લો અને જે જળ ચમચીમાં છે તે તમારા પર અને ભગવાનના મંડપ તથા બધી જ પૂજા સામગ્રી પર છાંટો.
- ત્યારબાદ ડાભા હાથમાં ચમચીમાં પાણી લઈ આચમન કરવાનું છે, અને મંત્ર બોલો… ओम केशवाय नम: ओम नाराणाय नम: ओम माधवाय नम: ओम ह्रषीकेशाय नम:। એટલે કે પાણી પી જવાનું છે, ત્યારબાદ હાથ ધોઈ નાખો અને બોલો… हस्तप्रक्षालन સ્વાહા.
- હવે જ્યાં ગણેશજીની જ્યાં સ્થાપના કરવાની હોય ત્યાં થોડા ચોખા મુકો, ત્યારબાદ તેની પર ગણેશજીની મૂર્તિ વિરાજમાન કરો. હવે ગણેશજીની મૂર્તિ નજીક પહેલા ફળ, મીઠાઈ, ચાંદીનો સિક્કો વગેરે મુકી દો.
- હવે ગણેશજીને તેમના આસન પર બેસાડ્યા બાદ સૌપ્રથન ગણેશ ચતુર્થી વ્રત અને પૂજનનો સંકલ્પ લો. કોઈ પણ સંકલ્પ લીધા વગર પૂજા ન કરો. ગણેશ પૂજનનો સંકલ્પ લેવા માટે હવે હાથમાં ફૂલ લો તે કંકુ વાળુ કરો, સાથે ફળ, પાન, સોપારી અને ચોખા રાખો અને પૂજાનો સંકલ્પ લો, હવે આ મંત્ર બોલો….
સંકલ્પ મંત્ર – ऊं विष्णुर्विष्णुर्विष्णु:, ऊं तत्सदद्य श्री पुराणपुरुषोत्तमस्य विष्णोराज्ञया प्रवर्तमानस्य ब्रह्मणोऽह्नि द्वितीय पराद्र्धे श्री श्वेतवाराहकल्पे सप्तमे वैवस्वतमन्वन्तरे, अष्टाविंशतितमे कलियुगे, कलिप्रथम चरणे जम्बुद्वीपे भरतखण्डे आर्यावर्तान्तर्गत ब्रह्मवर्तैकदेशे पुण्य, (તમારા નગર, અને ગામનું નામ લો) क्षेत्रे बौद्धावतारे वीर विक्रमादित्यनृपते : 2080, तमेऽब्दे नल नाम संवत्सरे सूर्य दक्षिणायने, मासानां मासोत्तमे भाद्र मासे शुक्ले पक्षे चतुर्थी तिथौ શનિવાર चित्रा नक्षत्रे शुक्ल योगे विष्टि करणादिसत्सुशुभे योग (તમારૂ જે ગોત્ર હોય તે નામ લો). गोत्रोत्पन्नोऽहं अमुकनामा (તમારૂ પોતાનું નામ લો) सकल-पाप-क्षयपूर्वकं सर्वारिष्ट शांतिनिमित्तं सर्वमंगलकामनया– श्रुतिस्मृत्यो- क्तफलप्राप्तर्थं— निमित्त महागणपति पूजन -पूजोपचारविधि सम्पादयिष्ये।
- ભગવાન ગણેશની મૂર્તિ જ્યાં મુકવાની હોય ત્યાં બાજુમાં એક અખંડ દીવો મુકો, દીપ કરતા સમયે મંત્ર બોલો… शुभं करोति कल्याणम् आरोग्यम् धनसंपदा। शत्रुबुद्धिविनाशाय दीपकाय नमोस्तुते।। दीपो ज्योति परंब्रह्म दीपो ज्योतिर्जनार्दन:। दीपो हरतु मे पापं संध्यादीप नमोस्तुते।।
- હવે સંકલ્પ કર્યા બાદ પહેલા કળશની પૂજા કરવાની છે. પહેલા કળશ હાથમાં લો, તેમાં શુદ્ધ પાણી ભરો, તેમાં સોપારી, અને પૈસાનો સિક્કો મુકો, હવે પાંચ આંબાના પત્તા તેમાં ગોઠવો (ના મળે તો આસોપાલવના), અને શ્રીફળ મુકો હવે કળશ પર નાશી બાંધો, પછી કળશને પાંચ ચાંલ્લા કરો. હવે કળશને ભગવાન ગણેશની મૂર્તિની જમણી સાઈડ પર મુકી દો.
- કળશ એ વરૂણ દેવનું પ્રતિક છે. જેથી હવે ભગવાન વરૂણનું આહ્વાહન કરવા હાથમાં ચોખા અને ફૂલ લો, અને વરૂણ દેવનું આહ્વાહન કરો અને આ મંત્ર બોલો… ‘ओ३म् त्तत्वायामि ब्रह्मणा वन्दमानस्तदाशास्ते यजमानों हविभि:। अहेडमानो वरुणेह बोध्युरुशंस मान आयु: प्रमोषी:। (अस्मिन कलशे वरुणं सांग सपरिवारं सायुध सशक्तिकमावाहयामि, ओ३म्भूर्भुव: स्व:भो वरुण इहागच्छ इहतिष्ठ। स्थापयामि पूजयामि॥)’
- હવે ગણેશ પૂજા બાદ ભગવાન ગણેશજીની પૂજા કરવાની છે, ભગવાન ગણેશનું આહ્વાહન કરવા હાથમાં ફૂલ રાખી ભગવાન ગણેશજીનું મનથી ધ્યાન ધરો અને મંત્ર બોલો… ‘गजाननम्भूतगणादिसेवितं कपित्थ जम्बू फलचारुभक्षणम्। उमासुतं शोक विनाशकारकं नमामि विघ्नेश्वरपादपंकजम्।’
- હવે હાથમાં ચોખા રાખો અને ભગવાન ગણેશનું આહ્વાહન કરો અને મંત્ર બોલો …. ‘ऊं गं गणपतये इहागच्छ इह सुप्रतिष्ठो भव।’
- ત્યારબાદ ભગવાન ગણેશને સ્નાન – પહેલા પાણી, પછી પંચામૃત અને પછી ફરી પાણીથી – पद्य, आर्घ्य, स्नान, હાથમાં એક પાણી ચમચી પકડો અને આચમન માટે બોલો… ‘एतानि पाद्याद्याचमनीय-स्नानीयं, पुनराचमनीयम् ऊं गं गणपतये नम:।’ ચમચીનું જળ થાળીમાં છોડી દો
- ભગવાન ગણેશને ચંદનનો ચાંલ્લો કરો બોલો મંત્ર – ‘इदम् रक्त चंदनम् लेपनम् ऊं गं गणपतये नम:,’ और ‘इदम् श्रीखंड चंदनम्’
- ભગવાનને સિંદુરનો ચાંલ્લો કરો મંત્ર બોલો – ‘इदं सिन्दूराभरणं लेपनम् ऊं गं गणपतये नम:’
- ભગવાનને ધરો (દુર્વા) ચઢાવો અને મંત્ર બોલો …. इदं दुर्वादलं ओम गं गणपतये नमः।
- ભગવાનને બિલિપત્ર ચઢાવો અને મંત્ર બોલો … इदं बिल्वपत्रं ओम गं गणपतये नमः
- ભગવાન ગણેશને જનોઈ પહેરાવો… ॐ यज्ञोपवीतं परमं पवित्रं, प्रजापतेयर्त्सहजं पुरस्तात्। आयुष्यमग्र्यं प्रतिमुञ्च शुभ्रं, यज्ञोपवीतं बलमस्तु तेजः।
- ગણપતિ દાદાને વસ્ત્ર અર્પણ કરો, (નરાસડીનો કટકો લઈ લો) અને મંત્ર બોલો… इदं रक्त वस्त्रं ऊं गं गणपतये समर्पयामि।
- ત્યારબાદ હવે ગણેશજીને ફૂલનો હાર પહેરાવો.
- ગણેશજીને નૈવેધ મુકો (મોદક) બોલો મંત્ર… ‘इदं नानाविधि नैवेद्यानि ऊं गं गणपतये समर्पयामि:’ और ‘इदं शर्करा घृत युक्त नैवेद्यं ऊं गं गणपतये समर्पयामि:’
- પછી ભગવાન ગણેશને એક ચમચી હાથમાં પકડી આચમન કરાવો… ‘इदं आचमनयं ऊं गं गणपतये नम:’
- હવે ભગવાન ગણેશજીને મૂર્તિની આગળ એક કપૂરી પાનનું પત્તુ, સોપારી, કમ્મર કાકડી, આપો બોલો મંત્ર… इदं ताम्बूल पुगीफल समायुक्तं ऊं गं गणपतये समर्पयामि:।’
- હવે હાથમાં એક ફૂલ રાખી બોલો મંત્ર …. ‘एष: पुष्पान्जलि ऊं गं गणपतये नम:’ અને ભગવાનને પ્રણામ કરો.
- ગણેશજીની પૂજાની સાથે ગણેશજીની મૂર્તિની આગળ એક પાન મુકી તેના પર વચ્ચે ગણપતિ સ્વરૂપે એક સોપારી અને તેમની આજુ બાજુ રિદ્ધી, સિધ્ધી તરીકે એક એક સોપારી મુકો, તેમનું પણ આહ્વાહન કરી.. કંકુ, ચંદનથી ચાંલ્લો કરી અને ચોખા ચઢાવો.
- હવે ગણેશજીની આરતી કરો, ત્યારબાદ ગણેશજીનો થાળ કરો, ત્યારબાદ પ્રસાદ વિતરણ કરો.
- અંતમાં તમામ પૂજા પૂર્ણ થયા બાદ ભગવાન ગણેશને કહો… હે ભગવાન અમે તમારા બાળક છીએ, અમારાથી તમારી પૂજા કરવામાં કોઈ ભૂલ ચૂક થઈ હોય અને તો અમને માફ કરશો, અને તમારા આશીર્વાદ અમારા પરિવાર પર હંમેશા બનાવી રાખશો… અને મંત્ર બોલો – आवाहनं न जानामि न जानामि विसर्जनम्। पूजां चैव न जानामि क्षमस्व परमेश्वर॥ मंत्रहीनं क्रियाहीनं भक्तिहीनं जनार्दन। यत्पूजितं मया देव!
- ક્ષમા મંત્ર – 2 —- यत्पूजितं मया देव. परिपूर्ण तदस्तु मे.. અર્થાત હે ઈશ્વર હું તમને બોલાવવાનું અને તમારી યોગ્ય પૂજા, અર્ચના કે વિસર્જન વિધિ પણ જાણતો નથી, કૃપયા કરી મારી ભૂલ ચૂક માટે મને માફ કરશો.
