Government Pension Schemes in India: વૃદ્ધાવસ્થામાં નાણાકીય સ્થિરતા અને સ્વતંત્રતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે સમયસર નિવૃત્તિ આયોજન ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આ માટે, સરકાર ઘણી બચત યોજનાઓ ચલાવી રહી છે જે નિવૃત્તિ પછી નાણાકીય સુરક્ષા અને માનસિક શાંતિ પ્રદાન કરે છે. આ યોજનાઓ નિયમિત વળતર, કર લાભો અને નાણાકીય સુરક્ષા પ્રદાન કરે છે, જે વિવિધ આવક સ્તરો અને જોખમ પસંદગીઓને પૂર્ણ કરે છે. આ પેન્શન યોજનાઓ દ્વારા નિવૃત્ત લોકો તેમની જીવનશૈલી અને આરોગ્ય સંબંધિત જરૂરિયાતો માટે સંતુલિત નાણાકીય યોજના બનાવી શકે છે. ચાલો જાણીએ કે વૃદ્ધાવસ્થામાં નિયમિત આવક મેળવવામાં મદદરૂપ સાબિત થઈ શકે તેવી મુખ્ય સરકારી પેન્શન યોજનાઓના નામ અને ફાયદાઓ વિશે વિગતવાર
કર્મચારી ભવિષ્ય નિધિ (EPF)
ઇપીએફઓ ની EPF યોજના પગારદાર અરજદારો માટે નિવૃત્તિ બચત યોજના છે. આમાં, નોકરી દરમિયાન કર્મચારીએ તેના મૂળ પગારના 24 ટકા યોગદાન આપવાનો હોય છે, જેમા 12 કર્મચારી અને એટલી જ નોકરીદાતા દ્વારા પણ જમા કરવામાં આવે છે. હાલમાં, EPF ખાતામાં જમા રકમ પર વ્યાજ દર 8.25 ટકા છે. ઇપીએફ ફંડ કર્મચારી 58 વર્ષની ઉંમરે પરિપક્વ થાય છે, જે તેને દર વર્ષે EPF માં જમા કરાયેલી રકમ પર મળતા વ્યાજ અને એકમ રકમના રૂપમાં મળે છે. કટોકટી જેવી પરિસ્થિતિમાં, કર્મચારી EPF ખાતામાંથી કુલ જમા રકમનો આંશિક હિસ્સો ઉપાડી શકે છે. EPF ખાતામાં જમા કરાયેલી રકમ આવકવેરાની કલમ 80C હેઠળ કર કપાતને પાત્ર છે.
રાષ્ટ્રીય પેન્શન સિસ્ટમ (NPS)
નેશનલ પેન્શન સિસ્ટમ એ બજાર સાથે જોડાયેલ નિવૃત્તિ યોજના છે જે લોકોને ઇક્વિટી, સરકારી બોન્ડ અને કોર્પોરેટ ડેટમાં વૈવિધ્યસભર રોકાણો દ્વારા ભંડોળ બનાવવાની મંજૂરી આપે છે. બજારના પ્રદર્શનના આધારે વળતર બદલાય છે. સબ્સ્ક્રાઇબર્સ કલમ 80C હેઠળ રૂ. 1.5 લાખ સુધીના કર લાભો અને કલમ 80CCD (1B) હેઠળ વધારાના રૂ. 50,000 સુધીના કર લાભો મેળવી શકે છે.
પ્રધાનમંત્રી વય વંદના યોજના (PMVVY)
પ્રધાનમંત્રી વય વંદના યોજના એટલે કે પીએમવીવીવાય એ 60 વર્ષ કે તેથી વધુ ઉંમરના વરિષ્ઠ નાગરિકો માટે પેન્શન યોજના છે. તે 10 વર્ષ માટે 7.4 ટકાની ગેરંટીકૃત વળતર આપે છે, જે બજારના વધઘટ સામે નાણાકીય સુરક્ષા પૂરી પાડે છે. પ્રતિ વ્યક્તિ મહત્તમ રોકાણ ૧૫ લાખ રૂપિયા છે. આ યોજના રોકાણની રકમના આધારે નિશ્ચિત માસિક, ત્રિમાસિક અથવા વાર્ષિક પેન્શન પ્રદાન કરે છે. પરિપક્વતા પર, મુદ્દલ રોકાણકારને પરત કરવામાં આવે છે. જો પોલિસી મુદત દરમિયાન રોકાણકારનું મૃત્યુ થાય છે, તો વળતર નોમિનીને ચૂકવવામાં આવે છે. આ યોજના દ્વારા, વરિષ્ઠ નાગરિકોને આવકનો વૈકલ્પિક સ્ત્રોત મળે છે. આ યોજના જીવન વીમા નિગમ (LIC) દ્વારા સંચાલિત છે.
વરિષ્ઠ નાગરિક બચત યોજના (SCSS)
સિનિયર સિટીઝન સેવિંગ્સ સ્કીમ (SCSS) એ 60 વર્ષ અને તેથી વધુ ઉંમરના વરિષ્ઠ નાગરિકો માટે સૌથી વધુ વ્યાજ ચૂકવતી યોજનાઓમાંની એક છે. હાલમાં વ્યાજ દર 8.2 ટક છે, જે જોખમથી બચવા માંગતા રોકાણકારો માટે એક આકર્ષક વિકલ્પ બનાવે છે. 5 વર્ષના સમયગાળા માટે મહત્તમ રોકાણ મર્યાદા 30 લાખ રૂપિયા છે, જેને વધુ 3 વર્ષ માટે લંબાવી શકાય છે. વ્યાજ ત્રિમાસિક ધોરણે ચૂકવવામાં આવે છે, જેનાથી નિયમિત આવક સુનિશ્ચિત થાય છે. SCSS માં રોકાણ કલમ 80C હેઠળ કર કપાતને પાત્ર છે. જોકે, આના પર મળતું વ્યાજ કરપાત્ર છે.
પબ્લિક પ્રોવિડન્ટ ફંડ (PPF)
પોસ્ટ ઓફિસ પીપીએફ યોજના એક લાંબા ગાળાની બચત યોજના છે. આ સરકારી યોજનામાં રોકાણકારોને 7.1 ટકા વ્યાજ દર મળી રહ્યો છે. આ યોજનામાં લોક ઇન પીરિયડ 15 વર્ષ છે, જેને 5-5 વર્ષ માટે વધારી શકાય છે. લઘુત્તમ વાર્ષિક રોકાણ 500 રૂપિયા છે, જ્યારે મહત્તમ રૂ. 1.5 લાખ છે. પીપીએફમાં EEE ક્લાસ (મુક્તિ-મુક્તિ-મુક્તિ) સ્ટેટસ છે, જેનો અર્થ એ છે કે રોકાણની રકમ, પ્રાપ્ત વ્યાજ અને પરિપક્વતા રકમ પર કોઈ કર ચૂકવવાપાત્ર નથી. પાંચ વર્ષ પછી આંશિક ઉપાડ અને દેવું માન્ય છે. ઓછા જોખમવાળા, કર-કાર્યક્ષમ વૃદ્ધિ ઇચ્છતા લોકો માટે PPF યોગ્ય છે. તેનો લાંબો સમયગાળો અને કર લાભો તેને નિવૃત્તિ આયોજન અને ભંડોળ એકત્ર કરવા માટે એક વિશ્વસનીય રોકાણ વિકલ્પ બનાવે છે.
અટલ પેન્શન યોજના (APY)
અટલ પેન્શન યોજના (APY) નો ઉદ્દેશ્ય અસંગઠિત ક્ષેત્રના કામદારો અને ઓછી આવક ધરાવતા લોકોને નિવૃત્તિ પછી ગેરંટીકૃત પેન્શન પૂરું પાડવાનો છે. ગ્રાહકો દર મહિને 1000 થી 5000 સુધીના ફિક્સ્ડ પેન્શન વિકલ્પોમાંથી પસંદગી કરી શકે છે. યોગદાનની રકમ ઉંમર અને ઇચ્છિત પેન્શન રકમ પર આધારિત છે. 40 વર્ષની ઉંમર પહેલાં જોડાનારાઓ માટે સરકાર પાંચ વર્ષ માટે ગ્રાહકના યોગદાનના 50% (રૂ. 1,000 સુધી) ફાળો આપે છે. યોગદાન પ્રવેશની ઉંમર અને ઇચ્છિત પેન્શન રકમ પર આધારિત છે.
પ્રધાનમંત્રી શ્રમ યોગી માનધન યોજના (PMSYMY)
પીએમ શ્રમ યોગી માનધન યોજના એ કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા શરૂ કરાયેલ એક મહત્વપૂર્ણ યોજના છે, જેનો ઉદ્દેશ્ય અસંગઠિત ક્ષેત્રમાં કામ કરતા કામદારો અને નબળા આવક જૂથને નાણાકીય સહાય પૂરી પાડવાનો છે. આ યોજના એવા કામદારોને લાભ આપે છે જેઓ અસંગઠિત ક્ષેત્રોમાં કામ કરે છે અને તેમની માસિક આવક 15,000 રૂપિયાથી ઓછી છે. 18 થી 40 વર્ષની વયના લોકો આ યોજનામાં સબ્સ્ક્રાઇબ કરી શકે છે.
આ પણ વાંચો | યુનિફાઇડ પેન્શન યોજનાના નિયમ જાહેર, 1 એપ્રિલથી લાગુ, જાણો કેટલું પેન્શન મળશે?
આ યોજના હેઠળ, અસંગઠિત ક્ષેત્રના કામદારો જેમ કે મજૂરો, ઘરકામ કરનારાઓ, શેરી વિક્રેતાઓ, રિક્ષાચાલકો સહિત દૈનિક વેતન મેળવનાર લોકોને વૃદ્ધાવસ્થામાં પેન્શન આપવાની જોગવાઈ છે. ધ્યાનમાં રાખો કે યોજનાનો લાભ ફક્ત ત્યારે જ મળશે જો પરિવારનો કોઈ સભ્ય સરકારી કર્મચારી ન હોય. જો પાત્ર વ્યક્તિ EPFO, NPS અને ESIC હેઠળ આવરી લેવામાં આવે તો તેને યોજનાનો લાભ આપવામાં આવશે નહીં. આ માટેનું યોગદાન ખૂબ જ નજીવું છે. જો તમે 18 વર્ષની ઉંમરે જોડાઓ છો, તો 3000 રૂપિયાના પેન્શન માટે, તમારે દર મહિને 55રૂપિયા એટલે કે વાર્ષિક 660 રૂપિયાનું યોગદાન આપવું પડશે. 60 વર્ષની ઉંમર પછી, તમને દર મહિને 3000 રૂપિયા પેન્શન મળશે. જો તમારું મૃત્યુ થાય, તો તમારા જીવનસાથીને પેન્શનનો 50 ટકા રકમ મળશે. આ યોજના LIC હેઠળ ચલાવવામાં આવે છે.
